Με την ιδιάζουσα ή ειδική δωσιδικία του άρθρου 111 παρ. 6 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, τα πλημμελήματα και τα κακουργήματα των προσώπων που έχουν την ιδιότητα που περιγράφει ο νόμος (Δικηγόροι, Δικαστές, Εισαγγελείς κλπ), δικάζονται από ανώτερο δικαστήριο από αυτό που θα δικάζονταν εάν δεν είχαν την ιδιότητα αυτή. Οι υποθέσεις αυτές υπάγονται στο Τριμελές Εφετείο αντί για το Μονομελές ή Τριμελές Πλημμελειοδικείο ή το Μονομελές Εφετείο Κακουργημάτων.
Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας του 1950:
«δικαιολογείται η παρέκκλισις από των συνήθων κανόνων της δικαιοδοσίας, λόγω της συνυπηρεσίας αυτών μετά των αποτελούντων το συνήθως καθ’ ύλην αρμόδιον δικαστήριον»
Ενώ λοιπόν κατά την εισαγωγή της διάταξης αυτής το κριτήριο της διαφορετικής μεταχείρισης ήταν η "συνηπηρεσία", από τότε το άρθρο αυτό τροποποιήθηκε πολλές φορές ώστε να προστεθούν ακόμα περισσότερα πρόσωπα στην ιδιάζουσα δωσικία όπως οι αρχιερείς, οι αξιωματικοί της Ελληνικής Αστυνομίας (άρθρο 40 παρ. 2 Ν. 1481/1984), οι ιατροδικαστές (άρθρο 8 Ν. 3772/2009).
...::: Με την νέα διάταξη :::...
Με την νέα διάταξη του άρθρου
99 παρ. 1 του Ν. 5003/2022, τα
πλημμελήματα και τα
κακουργήματα Μονομελούς Εφετείου των
Δημάρχων και των
Περιφερειαρχών θα δικάζονται από το Τριμελές Εφετείο δηλαδή από ανώτερο δικαστήριο σε σχέση με την συνήθη διαδικασία. Η ρύθμιση αυτή προστατεύει τα πρόσωπα αυτά από την εφαρμογή της αυτόφωρης διαδικασίας.
Ποιός είναι όμως ο σκοπός που εξυπηρετεί η συγκεκριμένη διάταξη? Υπάρχει κάποιο κύμμα μαζικών "άδικων", "άσκοπων" ή "καταχρηστικών" διώξεων εις βάρος Δημάρχων και Περιφερειαρχών που κατέστησε επιτακτική την ανάγκη επαναφοράς των ρυθμίσεων αυτών? Μήπως υποκρύπτεται η θέσπιση ενός προνομίου για τα πρόσωπα αυτά? Σίγουρα κάποιος περισσότερο καχύποπτος θα έκανε και την σκέψη ότι ενδεχομένως εξυπηρετεί συγκεκριμένες ανάγκες.
Από την
αιτιολογική έκθεση (σελ. 128) η οποία κανονικά περιγράφει τη βούληση του νομοθέτη, δεν γίναμε σοφότεροι. Αναφέρεται μόνο:
"Με την αξιολογούμενη ρύθμιση προστίθενται στα πρόσωπα ιδιάζουσας δωσιδικίας της παρ. 6 του άρθρου 111 ΚΠΔ, οι δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες, που είχαν αποκλειστεί με την περ. Δ του άρθρου 586 του ΚΠΔ. Η αναφορά αυτή είναι απολύτως περιοριστική και βασίζεται στις ιδιαίτερες συνέπειες που επιφέρουν οι πλημμεληματικές πράξεις και τα κακουργήματα αρμοδιότητας Μονομελούς Εφετείου Κακουργημάτων για συγκεκριμένες κατηγορίες προσώπων"
Γίνεται λοιπόν αναφορά αορίστως σε "ιδιαίτερες συνέπειες" χωρίς ωστόσο αυτές να κατονομάζονται.
Ούτε όμως και από τα
πρακτικά της συζήτησης στην Βουλή μάθαμε κάτι παραπάνω για την ανάγκη θέσπισης της διάταξης εκτός από την ευθύτατη ομολογία του Μάκη Βορίδη ότι γίνεται για να αποφεύγουν οι Δήμαρχοι και οι Περιφερειάρχες το αυτόφωρο. Αναφέρεται στα πρακτικά:
"Για τους δημάρχους καθιερώνει την ιδιάζουσα δωσιδικία, που σημαίνει ότι θα δικάζονται τα πλημμελήματα τους από το Τριμελές Εφετείο Πλημμελημάτων. Αυτό σε μεγάλο βαθμό τους θωρακίζει από την αυτόφωρη διαδικασία"
Τελικά, θα μάθουμε ποια ανάγκη εξυπηρετεί η διάταξη αυτή η οποία δεν θεσπίζεται σε ανύποπτο χρόνο, αφού το 2023 είναι χρόνος όχι μόνο εθνικών αλλά και δημοτικών & περιφερειακών εκλογών?
...::: Ένα μικρό ιστορικό :::...
Το
1957 άρχισε να κάμπτεται στο κριτήριο της "συνηπηρεσίας". Με το άρθρο 6 του
Ν. 3681/1957 (ΦΕΚ Α' 65/24.04.1957) προστέθηκαν στην ιδιάζουσα δωσιδικία
αρχιερείς και
νομάρχες.
Η διάταξη αυτή τροποποίησε αμέσως το άρθρο 111ΚΠΔ και διατηρήθηκε, με αρκετές τροποποιήσεις μέχρι το 2010 οπότε και διεγράφησαν αρχιερείς και νομάρχες.
Σε άλλες περιπτώσεις που ο νομοθέτης ήθελε να υπαγάγει στην ιδιάζουσα δωσιδικία άλλα πρόσωπα όπως ιατροδικαστές, αστυνομικούς, δημάρχους κλπ δεν το έκανε με τροποποίηση του άρθρου 111ΚΠΔ αλλά με ειδικές διατάξεις σε διάσπαρτους νόμους, όπως θα δούμε παρακάτω.
N. 3463/2006
Με το άρθρο 145 του
Ν. 3463/2006 (ΦΕΚ Α 114/08.06.2006)
θεσπίστηκε για πρώτη φορά ιδιάζουσα δωσιδικία για
Δημάρχους και
Προέδρους κοινοτήτων και εξαίρεσή τους από την αυτόφωρη διαδικασία για πλημμελήματα. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό:
"Άρθρο 145 Ιδιάζουσα δωσιδικία - Εξαίρεση από τη συνοπτική διαδικασία: 1. Οι δήμαρχοι, οι πρόεδροι Κοινοτήτων, καθώς και οι πρόεδροι Συνδέσμων Δήμων και Κοινοτήτων υπάγονται στην ιδιάζουσα δωσιδικία των άρθρων 111 παρ. 7 και 112 παρ. 2 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, όπως, κάθε φορά, ισχύει. 2. Για πταίσματα ή πλημμελήματα των αιρετών οργάνων των Δήμων και Κοινοτήτων που διαπράττονται κατά την άσκηση των καθηκόντων τους και εξαιτίας αυτών, δεν έχουν εφαρμογή οι διατάξεις των άρθρων 409-413 και 417-427 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας"
Στα
πρακτικά των συζητήσεων δεν έγινε αναφορά στην συγκεκριμένη διάταξη και στον σκοπό της εκτός της τοποθέτησης του βουλευτή της ΝΔ Βασιλείου Χρύση που αναφέρθηκε γενικά και αόριστα σε "
καλύτερη απονομή δικαιοσύνης".
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, με το νέο Κώδικα αναγνωρίζεται και καθιερώνεται η ιδιάζουσα δωσιδικία για τους Δημάρχους και τους Προέδρους των Κοινοτήτων από τα Τριμελή Ποινικά Εφετεία, τα οποία παρέχουν καλύτερες εγγυήσεις αμεροληψίας και καλύτερης απονομής της δικαιοσύνης.
Μπορείτε να βρείτε όλο το σχετικό υλικό (αιτιολογική έκθεση, πρακτικά κλπ) που κατατέθηκε στην
Βουλή εδώ.
Ν.3852/2010
Με το άρθρο 235 του
Ν. 3852/2010 "Πρόγραμμα Καλλικράτης" (ΦΕΚ Α' 87/07.06.2010) στα πρόσωπα ιδιάζουσας δωσιδικίας προστέθηκαν
Δήμαρχοι και
Περιφερειάρχες. Μάλιστα, τα ως άνω πρόσωπα εξαιρούνταν και από την εκδίκαση πλημμελημάτων κατά την
αυτόφωρη διαδικασία.
Ειδικότερα, το άρθρο 235 του ως άνω νόμου προέβλεπε:
"Άρθρο 235 Ιδιάζουσα δωσιδικία - Εξαίρεση απότη συνοπτική διαδικασία: 1. Οι δήμαρχοι, οι περιφερειάρχες, καθώς και οι πρόεδροι των συνδέσμων υπάγονται στην ιδιάζουσα δωσιδικία των άρθρων 111 παρ. 7 και 112 παρ. 2 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, όπως κάθε φορά ισχύει. 2. Για πταίσματα ή πλημμελήματα των αιρετών της προηγούμενης παραγράφου που διαπράττονται κατά την άσκηση των καθηκόντων τους και εξαιτίας αυτών, δεν έχουν εφαρμογή οι διατάξεις των άρθρων 409-413 και 417-427 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, όπως κάθε φορά ισχύει"
Από την
αιτιολογική έκθεση του νόμου αλλά και από τα πρακτικά της συζήτησης στην Βουλή, δεν προκύπτει ποιό ήταν το σκεπτικό κατά το οποίο τα παραπάνω πρόσωπα έπρεπε να υπαχθούν στην ιδιάζουσα δωσιδικία. Μπορείτε να βρείτε όλο το σχετικό υλικό (αιτιολογική έκθεση, πρακτικά κλπ) που κατατέθηκε στην
Βουλή εδώ.
Ν. 3904/2010
Μόλις 6 μήνες μετά τον Ν 3852/2010, τον Δεκέμβριο του 2010, με το άρθρο 10 του
Ν. 3904/2010 (ΦΕΚ Α 218/23.12.2010) επαναδιατυπώθηκε το άρθρο 111ΚΠΔ ώστε να επανέλθει στην αρχική του μορφή και να αποκλείσει από την ιδιάζουσα δωσιδικία άλλα πρόσωπα που είχαν προστεθεί με διάφορους νόμους. Μπορείτε να βρείτε όλο το σχετικό υλικό (αιτιολογική έκθεση, πρακτικά κλπ) που κατατέθηκε στην
Βουλή εδώ.
Ειδικότερα, το άρθρο 10 προέβλεπε:
"Άρθρο 10: 1. Η παράγραφος 7 του άρθρου 111 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας αναριθμείται σε παράγραφο 6 και το περιεχόμενό της αντικαθίσταται, ως εξής: «6. Τα πλημμελήματα των δικαστών πολιτικής, ποινικής και διοικητικής δικαιοσύνης και εισαγγελέων, συμπεριλαμβανομένων των παρέδρων, των ειρηνοδικών, ειδικών πταισματοδικών, των μελών του Συμβουλίου της Επικρατείας, των παρέδρων, εισηγητών και δοκίμων εισηγητών του, των μελών του Ελεγκτικού Συνεδρίου, των παρέδρων, εισηγητών και δοκίμων εισηγητών του, του γενικού επιτρόπου, επιτρόπων και αντεπιτρόπων που υπηρετούν σε αυτό, καθώς και του γενικού επιτρόπου, επιτρόπων και αντεπιτρόπων επικρατείας στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια, των δικηγόρων και των μελών του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους"
Παράλληλα με το άρθρο 34 καταργήθηκαν οι διάφοροι διάσπαρτοι ειδικοί νόμοι που υπήγαγαν κι άλλα πρόσωπα στην ιδιάζουσα δωσιδικία ενώ προβλέφθηκε ότι καταργείται και κάθε άλλη διάταξη που αντίκειται στις ρυθμίσεις αυτές. Δηλαδή, ότι καταργούνται και διατάξεις νόμων που δεν κατονομάζονται ρητά στο άρθρο 34 το οποίο προέβλεπε:
"Άρθρο 34 Καταργούμενες διατάξεις: Από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου καταργούνται: α) το άρθρο 16 του ν. 3772/2009,β) τα άρθρα 100Α, 316, 317, 318, 319, 320, 321, 379, 393, 395, 402, 404 παρ. 5 και 384Α του Ποινικού Κώδικα, γ) τα άρθρα 111 παρ. 6, 245 παράγραφοι 4 και 5, 402 δεύτερο εδάφιο, 473 παρ. 1 τελευταίο εδάφιο, 480 και 482 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, δ) το πρώτο και δεύτερο εδάφιο της παρ. 10 του άρθρου 11 του ν. 2307/1995, ε) το δεύτερο και τρίτο εδάφιο του στοιχείου Β ́ της παραγράφου 1 του άρθρου 17 του ν. 1756/1988, όπως προστέθηκαν με το άρθρο 2 του ν. 3346/2005, και στ) κάθε άλλη διάταξη που αντίκειται στις ρυθμίσεις του παρόντος"
"Η τελευταία περίπτωση (παράγραφος 7 της ισχύουσας διάταξης) (σ.σ.: νυν άρθρο 111 παρ. 6 ΚΠΔ) περιορίζει τον κύκλο των προσώπων ιδιάζουσας δωσιδικίας μόνο στους δικαστικούς λειτουργούς και όπως είναι φυσικό και στους δικηγόρους και τα μέλη του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους. Ως προς όλους αυτούς, όπως αναφέρεται στην από 16.5.1950 Εισηγητική Έκθεση Κώδικα Ποινικής ∆ικονομίας, «δικαιολογείται η παρέκκλισις από των συνήθων κανόνων της δικαιοδοσίας, λόγω της συνυπηρεσίας αυτών μετά των αποτελούντων το συνήθως καθ’ ύλην αρμόδιον δικαστήριον». Για τα άλλα πρόσωπα που αναφέρονται στην ισχύουσα διάταξη ο θεσμός της ιδιάζουσας δωσιδικίας δεν ανταποκρίνεται στις αντιλήψεις για την ίση μεταχείριση όμοιων περιπτώσεων του άρθρου 4 του Συντάγματος και αποβαίνει προνόμιο, ως μη έδει, ορισμένων κατηγοριών κρατικών και άλλων λειτουργών ή και επαγγελματικών τάξεων. Για το λόγο αυτόν καταργούνται οι σχετικές διατάξεις νόμων, όπως λ.χ. οι διατάξεις των άρθρων 36 του Κώδικα Συμβολαιογράφων (ν. 2803/2000), 39 του ν. 3086/2002 περί Ν.Σ.Κ., 40 παρ. 2 του ν. 1481/1984 περί ΕΛ.ΑΣ., 145 παρ. 1 του Κώδικα ∆ήμων και Κοινοτήτων (ν. 3463/2006), 8 του ν. 3772/2009 περί Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας, 3 εδ. ε ́ του ν. 3074/2002 Γενικός Επιθεωρητής ∆ημόσιας ∆ιοίκησης και Βοηθοί αυτού, οι οποίες ρυθμίζουν αλλιώς τη δωσιδικία προσώπων. Σύστοιχα προτείνεται η τροποποίηση του άρθρου 112 παρ. 2 για την αρμοδιότητα εκδίκασης των πταισμάτων των προσώπων ιδιάζουσας δωσιδικίας"
