Το βράδυ της Δευτέρας 30 Ιανουαρίου 2023, συνελλήφθη στο πλαίσιο του αυτοφώρου, ο συγγραφέας και πρώην Βουλευτής κος. Πέτρος Τατσόπουλος. Η σύλληψή του έγινε ύστερα από έγκληση που κατέθεσε εναντίον του ο παρουσιαστής Φίλιππος Καμπούρης για τα αδικήματα της εξύβρισης και της συκοφαντικής δυσφήμισης. Όπως είναι φυσικό, η σύλληψη προκάλεσε κύμμα αντιδράσεων. Αρκετοί εξέφρασαν την άποψη ότι θα πρέπει να γίνουν αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα (ΠΚ) και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (ΚΠΔ) για να μην επαναληφθούν τέτοια φαινόμενα. Στη δημοσίευση αυτή θα δούμε ότι οι αστυνομικοί είναι υποχρεωμένοι να προβούν σε σύλληψη, ακόμα και στην περίπτωση του ελαφρύτερου αυτόφωρου αδικήματος, και (ευτυχώς) δεν έχουν αρμοδιότητα να κάνουν αξιολόγηση του περιστατικού για να μην εφαρμόσουν την αυτόφωρη διαδικασία διότι αυτό είναι δικαιοδοτική κρίση που ανήκει στην δικαστική εξουσία. Παράλληλα, θα δούμε ότι δεν υπάρχει ουδεμία ανάγκη για τροποποίηση σε ΠΚ και ΚΠΔ καθώς ήδη παρέχονται νομικές ευχέρειες με τις οποίες θα μπορούσε να αποτραπεί το συγκεκριμένο συμβάν και κάθε επόμενο. Ευχέρειες που είναι ήδη γνωστές από τις περιπτώσεις των "Θεματοφυλάκων του Συντάγματος"
...::: Το ιστορικό :::...
Το βράδυ της Δευτέρας 30 Ιανουαρίου 2023, ο Πέτρος Τατσόπουλος ήταν στο βιβλιοπωλείο Free Thinking Zone στο κέντρο της Αθήνας για την εκδήλωση με τον τίτλο «Παιδεία και Θρησκεία: Έννοιες ασύμβατες;».
Μία ημέρα πριν την εκδήλωση, την 29η Ιανουαρίου 2023, ο Πέτρος Τατσόπουλος είχε κάνει την παρακάτω ανάρτηση στο Facebook για τον παρουσιαστή και δημοσιογράφο Φίλιππο Καμπούρη.
Ο Φίλιππος Καμπούρης θεώρησε ότι έχουν διαπραχθεί εις βάρος του, από τον Πέτρο Τατσόπουλο, τα αδικήματα της εξβρισης και της συκοφαντικής δυσφήμισης. Και για τον λόγο αυτό έκανε μήνυση (έγκληση) εις βάρος του συγγραφέα.
"Πριν από λίγο κατέθεσα μηνυτήρια αναφορά στο αστυνομικό τμήμα Ομόνοιας κατά του κυρίου Πέτρου Τατσόπουλου για εξύβριση, δυσφήμιση και συκοφαντική δυσφήμιση κατα του προσώπου μου. Ο συγκεκριμένος έθιξε με τον πλέον προσβλητικό τροπο την θρησκευτική μου συνείδηση και την ελευθερία της πίστης. Ενώ ο ίδιος δε σεβάστηκε ούτε το δικό μου πρόβλημα υγείας ούτε της αδερφής μου αλλά ούτε και τον χαμό των δυο μου γονιών μέσα σε εφτά μήνες που έφυγαν και οι δυο απ’ τη ζωή. Για αυτό τον λόγο λοιπόν ζητώ άμεσα την ποινική του δίωξη. ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΥΣΗ - ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΒΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΥΠ. ΒΟΥΛΕΥΤΗΣ Β1 ΒΟΡΕΙΟΥ ΤΟΜΕΑ ΑΘΗΝΩΝ"
Το αποτέλεσμα ήταν το βράδυ της Δευτέρας 30 Ιανουαρίου να συλληφθεί (και εδώ) ο Πέτρος Τατσόπουλος, στο πλαίσιο του αυτοφώρου, έξω από το βιβλιοπωλείο στο οποίο είχε πάει για την εκδήλωση.
Μπορείτε να δείτε παρακάτω τα σχετικά βίντεο.
Τελικά, ο Πέτρος Τατσόπουλος αφέθηκε ελεύθερος ύστερα από επικοινωνία της αστυνομίας με τον εισαγγελέα.
Η σύλληψη του Πέτρου Τατσόπουλου προκάλεσε, όπως ήταν φυσικό, πολλές αντιδράσεις. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι οι οποίοι απαίτησαν να γίνουν νομοθετικές τροποποιήσεις σε Ποινικό Κώδικα (ΠΚ) και Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (ΚΠΔ) για να μην επαναληφθούν παρόμοια περιστατικά.
Χρειάζεται όμως τέτοια νομοθετική παρέμβαση ή το νομικό μας οπλοστάσιο είναι έτοιμο να αντιμετωπίσει τέτοια περιστατικά?
...::: Το νομικό σκέλος :::...
("Γνήσιο") Αυτόφωρο θεωρείται το έγκλημα στο οποίο ο δράστης καταλαμβάνεται "εν τω πράττεσθαι", δηλαδή την στιγμή που τελεί το έγκλημα. Ακόμα όμως και αν έχει ολοκληρωθεί η τέλεση του αδικήματος, το αδίκημα θεωρείται αυτόφωρο ("καταχρηστικό αυτόφωρο") έως τα μεσάνυχτα της επόμενης ημέρας από την ημέρα της πράξης. Το αυτόφωρο λήγει πάντοτε τα μεσάνυχτα της επόμενης ημέρας από την ημέρα της τέλεσης της αξιόποινης πράξης. Δεν υφίσταται το λεγόμενο "48ωρο" που διαρκεί το αυτόφωρο, όπως πολλοί νομίζουν. Ακόμα και σήμερα στις 23:50 διαπράξει κάποιος μια αξιόποινη πράξη, το αυτόφωρο θα είναι μέχρι αύριο τα μεσάνυχτα. Δηλαδή, θα έχει διαρκέσει 24 ώρες και 10 λεπτά.
Το αυτόφωρο δεν έχει να κάνει με το είδος του εγκλήματος. Δεν είναι ότι κάποια εγκλήματα είναι αυτόφωρα ενώ κάποια άλλα δεν είναι. Αφορά σε όλα τα εγκλήματα, έστω και αν πρόκειται ήσσονος σημασίας τέτοια. Όλα τα εγκλήματα, κάποια στιγμή ήταν αυτόφωρα και όλα τα εγκλήματα μπορούν να είναι αυτόφωρα. Η βαρύτητα της πράξης δεν έχει σημασία παρά μόνο στην περαιτέρω δρομολόγησή του από τη δικαιοσύνη διότι μόνο αυτόφωρο πλημμέλημα ενηλίκου μπορεί να εισαχθεί απευθείας σε δίκη. Ποτέ δεν δικάζεται με την αυτόφωρη διαδικασία κακούργημα και οποιοδήποτε έγκλημα ανηλίκου.
Υπάρχουν κάποιες δικαιολογημένες και απολύτως θεμιτές εξαιρέσεις από την αυτόφωρη διαδικασία, οι οποίες όμως δεν αφορούν το έγκλημα αλλά το ποιος το διέπραξε. Δηλαδή, οι εξαιρέσεις αφορούν το ποιος είναι ο δράστης κι όχι το ποιο είναι το έγκλημα. Μπορείτε να δείτε στο άρθρο "Ύποπτη τροποποίηση του Κ.Ποιν.Δικονομίας εξαιρεί Δημάρχους & Περιφερειάρχες από την αυτόφωρη διαδικασία στο παρά 5' των εκλογών | Ο Νόμος 5003/2022" μια τέτοια περίπτωση.
Για παράδειγμα, κατά το άρθρο 41ΣΤ παρ. 9 του Ν. 2725/1999 "Ερασιτεχνικός και επαγγελματικός αθλητισμός και άλλες διατάξεις" προβλέπεται εξαίρεση των διαιτητών από την αυτόφωρη διαδικασία για κάποια πλημμελήματα:
9. Η διαδικασία των άρθρων 275 και 417 Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (Κ.Π.Δ.) δεν εφαρμόζεται για πλημμελήματα, αν η πράξη στρέφεται κατά της τιμής ή αφορά εντελώς ελαφρά ή ασήμαντη σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας και φέρεται ότι διαπράχθηκε από διαιτητή οποιουδήποτε αθλήματος ή βοηθό του κατά την εκτέλεση των σχετικών με τον αγώνα καθηκόντων τους, ή από αθλητή κατά τη συμμετοχή του σε αθλητική συνάντηση.
Οι δύο πιο σημαντικές συνέπειες που έχει ο χαρακτηρισμός ενός αδικήματος ως αυτοφώρου είναι:
1) Η σύλληψη του φερόμενου ως δράστη, φυσικά εντός πάντοτε του χρονικού πλαισίου του αυτοφώρου και
2) Η άμεση εκδίκασή του στο ακροατήριο, χωρίς την τήρηση προδικασίας (χωρίς προκαταρκτική κλπ), εφόσον πρόκειται για πλημμέλλημα και εφόσον ο δράστης δεν είναι ανήλικος.
Σε κάθε περίπτωση αυτόφωρου αδικήματος, οι ανακριτικοί υπάλληλοι (μεταξύ των οποίων βαθμοφόροι της αστυνομίας) αλλά και κάθε αστυνομικός, είναι υποχρεωμένοι να συλλάβουν τον φερόμενο ως δράστη (275 παρ. 1 ΚΠΔ). Η σύλληψη, λοιπόν, δεν είναι θέμα ευχέρειας της αστυνομίας αλλά υποχρέωση.
Η αστυνομία δεν έχει αρμοδιότητα να κάνει αξιολόγηση του εγκλήματος. Δεν ασκεί η δικαιοδοτικά καθήκοντα. Δηλαδή, δεν μπορεί να εκφέρει μία, πρώιμη έστω, δικαιοδοτική κρίση για το αν υπάρχουν ενδείξεις για την άσκηση δίωξης και για το αν πράγματι ο φερόμενος ως δράστης διέπραξε το καταγγελλόμενο έγκλημα. Και ορθώς γίνεται τούτο διότι είναι μία δικλείδα ασφάλειας δικαίου. Η αξιολόγηση και η άσκηση δίωξης είναι αρμοδιότητα του εισαγγελέα.
Αφού συλληφθεί ο φερόμενος ως δράστης, οδηγείται ενώπιον του εισαγγελέα, ο οποίος θα κρίνει αν πρέπει να ασκηθεί δίωξη και είτε να εισαχθεί απευθείας σε δίκη είτε να αφεθεί ελεύθερος και να δικαστεί με την τακτική διαδικασία, δηλαδή να δικαστεί κάποια στιγμή στο μέλλον.
Εδώ όμως υπάρχουν κάποιες ευχέρειες που δίνει ο νόμος και οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν αξιοποιηθεί και στην περίπτωση Τατσόπουλου ώστε να μην χρειαστεί καν η προσαγωγή του στο αστυνομικό τμήμα (α.τ.). Δεν απαιτείται καμία απολύτως αλλαγή στην νομοθεσία για να αποφύγουμε τέτοια περιστατικά στο μέλλον. Υπάρχει ήδη το νομικό οπλοστάσιο το οποίο μάλιστα έχει αξιοποιηθεί στο παρελθόν.
Σύμφωνα με το άρθρο 279 παρ 1 ΚΠΔ, ο ανακριτικός υπάλληλος (πχ αξιωματικός υπηρεσίας) είναι υποχρεωμένος να επικοινωνήσει εντός 12 ωρών με τον εισαγγελέα ο οποίος μπορεί, λαμβάνοντας υπόψη τη βαρύτητα του εγκλήματος και την προσωπικότητα του δράστη, να δώσει εντολή να αφεθεί αυτός ελεύθερος και να μην εφαρμοστεί η προβλεπόμενη για τα αυτόφωρα εγκλήματα διαδικασία. Το χρονικό πλαίσιο, λοιπόν, για επικοινωνία της αστυνομίας με τον εισαγγελέα και την άφεση του δράστη ελεύθερου είναι το πολύ εντός 12 ωρών. Δηλαδή, η επικοινωνία αυτή μπορεί να γίνει και στο αμέσως επόμενο λεπτό από την στιγμή που η αστυνομία εντόπισε τον φερόμενο ως δράστη.
Παράλληλα, με το 417ΚΠΔ δίνεται η ευχέρεια, αν κρίνει ο εισαγγελέας ότι συντρέχουν λόγοι, να μην εφαρμοστεί η αυτόφωρη διαδικασία.
...:::: Ποια είναι λοιπόν η λύση? :::...
Από τον συνδυασμό των δύο διατάξεων (279 και 417 ΚΠΔ) προκύπτει ότι οι αστυνομικοί που πραγματοποιούν σύλληψη στο πλαίσιο του αυτοφώρου, μπορούν αμέσως μόλις έχουν ενώπιόν τους τον φερόμενο ως δράστη, να επικοινωνήσουν με το α.τ., να το ενημερώσουν για το συμβάν, το α.τ. να επικοινωνήσει τηλεφωνικά με εισαγγελέα (πάντοτε υπάρχει εισαγγελέας υπηρεσίας) και ο εισαγγελέας να δώσει εντολή να μην εφαρμοστεί η αυτόφωρη διαδικασία και να αφεθεί ελεύθερος.
Δεν χρειάζεται λοιπόν καμία νομοθετική μεταβολή για να αντιμετωπίσουν τα φαινόμενα αυτά. Λίγη κριτική ικανότητα εκ μέρους της αστυνομίας χρειάζεται για να αξιολογήσουν την κατάσταση (την κατάσταση κι όχι το πιθανό αδίκημα) και να αντιληφθούν ότι πρέπει να εφαρμόσουν την διαδικασία που περιγράφουμε.
Εξάλλου, η διαδικασία αυτή εφαρμόστηκε και στους "Θεματοφύλακες του Συντάγματος" οι οποίοι πήγαιναν σε σχολεία, έκαναν μηνύσεις σε καθηγητές και προκαλούσαν την σύλληψή τους στο πλαίσιο του αυτοφώρου. Κι εκεί κατακρίθηκαν οι αστυνομικοί πλην όμως όπως είπαμε, είναι υποχρεωμένοι να διενεργήσουν την σύλληψη και κατόπιν να κρίνει ο εισαγγελέας εάν πρέπει να αφεθεί ελεύθερος ο συλληφθείς. Ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, με την υπ αριθμό 11/2021 εγκύκλιό του, την παραπάνω λύση είχε προτείνει.
...::: Το έχουμε ξαναζήσει :::...
Δεν είναι η πρώτη φορά που βρισκόμαστε να συζητάμε μία σύλληψη που μάλλον δεν έπρεπε να έχει γίνει. Το 2021 είχαμε αντίστοιχη περίπτωση με τους "Θεματοφύλακες του Συντάγματος" οι οποίοι με μηνύσεις κατά εκπαιδευτικών προκαλούσαν την σύλληψή τους στο πλαίσιο του αυτοφώρου.
Τότε, η Κυβέρνηση των Ποινικομάχων, με την σιγουριά και την αυτοπεποίθηση που μόνο οι ηλίθιοι έχουν, το πρώτο πράγμα που σκέφτηκε ήταν (τί άλλο?) η τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα. Τα "ποινικά ψεκασμένα" μυαλά της Κυβέρνησης Μητσοτάκη πιστεύουν ότι μπορούν να τροποποιούν τον ΠΚ δια πάσαν νόνον.
Όπως γράφτηκε στην εφημερίδα Πρώτο Θέμα την 22 Σεπτεμβρίου 2021 σε άρθρο με θέμα «Προκάτ» μηνύσεις μέσω ίντερνετ βρίσκουν οι αρνητές-γονείς - Κατηγορούν τους εκπαιδευτικούς για «βασανιστήρια»:
Σημειώνεται πως η κυβέρνηση εισηγείται αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα με στόχο να προστατεύονται οι εκπαιδευτικοί και οι γιατροί που τηρούν τα προβλεπόμενα από τον νόμο σχετικά με την προστασία από τον κορωνοϊό απέναντι στους αρνητές που τραμπουκίζουν και σέρνουν σε αστυνομικά τμήματα καθηγητές, δασκάλους και υγειονομικούς. Σύμφωνα με πληροφορίες, στον νέο Ποινικό Κώδικα που κατατίθεται για διαβούλευση την Παρασκευή θα προβλέπεται ότι δεν θα προβλέπεται αυτόφωρο για συγκεκριμένα «αδικήματα», όπως αυτά τα οποία προσάπτουν στους εκπαιδευτικούς και τους γιατρούς οι αρνητές της νόσου Covid και οι αντιεμβολιαστές. Ως αναφαίρετο συνταγματικό δικαίωμα, προφανέστατα και διατηρείται το δικαίωμα υποβολής μήνυσης, αλλά δεν θα υπάρχει πλέον η δυνατότητα να στέλνει κάποιος έναν λειτουργό που εφαρμόζει το νόμο στο αυτόφωρο.
Μόλις κατάλαβαν ότι με τις ανοησίες τους για τροποποίηση του ΠΚ πρόκειται να προκαλέσουν μεγαλύτερο πρόβλημα από αυτό που πάνε να λύσουν, επιστράτευσαν την "Εντολή Θεοδωρικάκου".
Γράφτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών στις 22 Σεπτεμβρίου 2021 ότι ο Θεοδωρικάκος "έδωσε εντολή" να γην γίνονται προσαγωγές των εκπαιδευτικών.
"Παρέμβαση του υπουργού Προστασίας του Πολίτη έφεραν τα συνεχή περιστατικά με μηνύσεις αρνητών κατά εκπαιδευτικών που δημιουργούν προβλήματα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ο Τάκης Θεοδωρικάκος, στην προσπάθειά του να εμφανίσει πυγμή, έδωσε εντολή στον αρχηγό της ΕΛ.ΑΣ. να διασφαλιστεί ότι οι αστυνομικοί δεν θα προσάγουν εκπαιδευτικούς, οι οποίοι εφαρμόζουν τη νομοθεσία για τον κορονοϊό"
Αντίστοιχο ρεπορτάζ στις 22 Σεπτεμβρίου 2021 και στο dikastiko.gr για "Μπλόκο Θεοδωρικάκου" στα αυτόφωρα.
Φυσικά επρόκειτο περί ανοησίας. Αφενός, ο Υπ.Προ.Πο. δεν είναι φυσικός προϊστάμενος της Ελληνικής Αστυνομίας. Ο Υπουργός Προ.Πο. δεν είναι η κορυφή της ιεραρχίας της αστυνομίας. Είναι η κορυφή της ιεραρχίας του υπουργείου του. Καμία αρμοδιότητα δεν έχει από τον νόμο ο Υπουργός Προ.Πο. να δίνει εντολές στην αστυνομία για το πώς πρέπει να χειρίζονται την ποινική προδικασία. Όλα τα ζητήματα ποινικής προδικασίας ρυθμίζονται ρητά από τον νόμο (ιδίως με τον ΚΠΔ και το ΠΔ 141/1991). και τούτο είναι το πρώτο θεσμικό ατόπημα της "εντολής Θεοδωρικάκου" η οποία ήταν τυπικά παράνομη. Αφετέρου, η "εντολή Θεοδωρικάκου" ήταν και ουσιαστικά παράνομη καθώς τους έδωσε εντολή να μην εφαρμόσουν τις διατάξεις του ΚΠΔ.
Η λύση δόθηκε από τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, ο οποίος έχει αρμοδιότητα στην ποινική προδικασία, με την υπ' αριθμό 11/2021 εγκύκλιό του η οποία αναφέρθηκε και παραπάνω.
