Το "δικαίωμα σιωπής" επικαλέστηκε στην εξεταστική επιτροπή της Βουλής για το έγκλημα των Τεμπών, ο πρώην περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός, στην εξέταση του την Πέμπτη 15 Φεβρουαρίου 2024, ο οποίος αρνήθηκε να καταθέσει.
Ακολουθήστε μας στο twitter
Δείτε το σχετικό βίντεο εδώ.
Σύμφωνα με τον ίδιο, του έχει ήδη ασκηθεί ποινική δίωξη από την Εισαγγελία Πρωτοδικών Λάρισας για το αδίκημα της παράβασης καθήκοντος (259ΠΚ) και ως εκ τούτου αρνήθηκε να καταθέσει στην εξεταστική επιτροπή.
Το δικαίωμα σιωπής & μη αυτοενοχοποίησης
Το δικαίωμα σιωπής και μη αυτοενοχοποίησης (104ΚΠΔ) το έχουν ο ύποπτος και ο κατηγορούμενος. Ύποπτος είναι εκείνος εις βάρος του οποίου διενεργείται προκαταρκτική εξέταση (70 παρ. 1 ΚΠΔ) και κατηγορούμενος εκείνος στον οποίο έχει ασκηθεί ποινική δίωξη (72ΚΠΔ).
Το θεμελιώδες αυτό δικαίωμα αφορά στο ότι δεν μπορεί ο κατηγορούμενος (και ο ύποπτος) να καταστεί αποδεικτικό μέσο εναντίον του εαυτού του και δεν μπορεί να εξαναγκαστεί να καταμαρτυρησει την ενοχή του για αξιόποινη πράξη η οποία του αποδίδεται. Ο κατηγορούμενος δεν μπορεί να εξεταστεί ως μάρτυρας στην ίδια υπόθεση και για την ίδια πράξη για την οποία κατηγορείται. Και τούτο διότι, αν αποκτούσε την ιδιότητα του μάρτυρα, τότε θα βαρύνονταν με την υποχρέωση μαρτυρίας και αληθείας, δηλαδή θα αναιρούνταν το δικαίωμα σιωπής και μη αυτοενοχοποίησης που έχει ως κατηγορούμενος.
Το δικαίωμα σιωπής & μη αυτοενοχοποίησης περιλαμβάνει τόσο την καθολική άρνηση εξετασης όσο και την επιμέρους άρνηση κατάθεσης περιστατικών και την άρνηση απάντησης όλων ή συγκεκριμέων ερωτήσεων.
Οι μάρτυρες όμως δεν έχουν δικαίωμα σιωπής. Δεν έχουν δικαίωμα να αρνηθούν να καταθέσουν. Οι μάρτυρες είναι αποδεικτικά μέσα και κατά τις διατάξεις του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (209, 219, 223 ΚΠΔ) έχουν υποχρέωση μαρτυρίας και καθήκον αλήθειας. Δηλαδή, όταν κάποιος κληθεί ως μάρτυρας έχει υποχρέωση να καταθέσει και δεν έχει δικαίωμα να αρνηθεί την μαρτυρία του. Και όχι μόνο δεν έχει δικαίωμα να αρνηθεί την μαρτυρία του αλλά έχει και υποχρέωση να πει την αλήθεια.
Αν ο μάρτυρας αρνηθεί να δώσει την μαρτυρία του τιμωρείται για το αδίκημα του 224ΠΚ. Με την ίδια διάταξη τιμωρείται και αν, εν γνώσει του, καταθέτει ψευδή στοιχεία σχετικά με την υπόθεση.
Ωστόσο, επειδή κανείς δεν μπορεί να υποχρεωθεί να καταθέσει εναντίον του εαυτού του, και ο μάρτυρας έχει δικαίωμα μη αυτοενοχοποίησης. Κατά το άρθρο 223 παρ 4 ΚΠΔ ο μάρτυρας δεν είναι υποχρεωμένος να καταθέσει περιστατικά από τα οποία θα μπορούσε να προκύψει η ενοχή του για αξιόποινη πράξη.
Το δικαίωμα αυτό όμως δεν ταυτίζεται με το δικαίωμα σιωπής. Περιεχόμενό του δεν είναι η άρνηση μαρτυρίας γενικά. Δεν μπορεί ο μάρτυρας να αρνηθεί να καταθέσει, επικαλούμενος την διάταξη αυτή, διότι δεν του δίνει το να μην καταθέσει καθόλου. Του δίνει το δικαίωμα να αρνηθεί, κατά την διάρκεια της εξέτασής του, να καταθέσει περιστατικά καθώς και να αρνηθεί να απαντήσει σε συγκεκριμένες ερωτήσεις από τις οποίες θα μπορούσε να προκύψει η ποινική του ευθύνη.
Επομένως, κατ' εφαρμογή του του δικαιώματος μη αυτοενοχοποίησης του μάρτυρα (223 παρ. 4 ΚΠΔ), ο μάρτυρας δεν αποκτά το δικαίωμα να μην καταθέτει καθόλου ή να μην απαντά σε όλες ανεξαιρέτως τις ερωτήσεις αλλά μόνο τα περιστατικά και τις ερωτήσεις εκείνες οι οποίες είναι κρίσιμες για την θεμελίωση ποινικής ευθύνης εις βάρος του.
Με την άσκηση ποινικής δίωξης, ο κος. Αγοραστός απέκτησε την ιδιότητα του κατηγορουμένου για το αδίκημα της παράβασης καθήκοντος (259ΠΚ). Όμως, το δικαίωμα σιωπής & μη-αυτοενοχοποίησης δεν εκτείνεται και σε άλλη πράξη για την οποία ο κατηγορούμενος δεν κατηγορείται και στην οποία δεν έχει καμία εμπλοκή. Δεν μπορεί για παράδειγμα εκείνος ο οποίος κατηγορείται για μία ληστεία να αρνηθεί να καταθέσει ως μάρτυρας σε μια διαδικασία η οποία ερευνά άλλη πράξη πχ μια ανθρωποκτονία, την οποία διέπραξε κάποιος άλλος και στην οποία ο ίδιος δεν έχει καμία εμπλοκή. Δεν μπορεί για παράδειγμα κάποιος, επειδή κατηγορείται για παράβαση καθήκοντος, να αρνηθεί να καταθέσει σε μια άλλη υπόθεση στην οποία ερευνάται άλλη πράξη πχ μια κλοπή.
Εξεταστική Επιτροπή - Αγοραστός
Η εξεταστική επιτροπή της βουλής για το έγκλημα των Τεμπών συγκροτήθηκε με την από 15 Νοεμβρίου 2023 απόφαση της Βουλής (142ΜΒ), ύστερα από πρόταση του ΚΚΕ, σύμφωνα με τα άρθρα 144-149 του Κανονισμού της Βουλής.
Το δικαίωμα μη-αυτοενοχοποίησης εκτείνεται και σε μη-ποινικές διαδικασίες οι οποίες όμως κατ' ουσία φέρουν ποινικό χαρακτήρα όταν μπορούν να οδηγήσουν σε έλεγχο για ποινική ευθύνη. Τέτοια μπορεί να θεωρηθεί και η διαδικασία ενώπιον εξεταστικής επιτροπής της Βουλής της οποίας η φύση είναι τέτοια ώστε να μην θεωρείται ποινική διαδικασία, διότι δεν έχει ως αντικείμενο την διάγνωση ποινικών ευθυνών.
Επομένως, ενώπιον εξεταστικής επιτροπής, μπορεί ο μάρτυρας να επικαλεστεί το δικαίωμα μη-αυτοενοχοποίησης κατά 223 παρ. 4 ΚΠΔ και να μην απαντήσει σε συγκεκριμένες ερωτήσεις από τις οποίες θα μπορούσε να προκύψει η ευθύνη του για αξιόποινη πράξη και να μην καταθέσει συγκεκριμένα περιστατικά. Δεν προκύπτει όμως ότι ο μάρτυρας έχει το δικαίωμα καθολικής άρνησης κατάθεσης.
Περαιτέρω, η εξεταστική επιτροπή για το έγκλημα των Τεμπών, δεν ερευνά γενικά ποινικές ευθύνες αλλά ούτε και ειδικότερα το συγκεκριμένο αδίκημα για το οποίο κατηγορείται ο κος. Αγοραστός. Δεν έχει δηλαδή ως αντικείμενο την διερεύνηση ποινικών ευθυνών ειδικά για τον κο. Αγοραστό ούτε ειδικά για το αδίκημα της παράβασης καθήκοντος. Δεν υφίσταται ταυτότητα προσώπου και ταυτότητα πράξης, σε ό,τι αφορά στον κο. Αγοραστό. Επομένως, κατά την εκτίμησή μας, ο κος. Αγοραστός είχε την δυνατότητα να ασκήσει το δικαίωμα μη-αυτοενοχοποίησης (223 παρ. 4 ΚΠΔ) και να μην απαντήσει σε συγκεκριμένες ερωτήσεις από τις οποίες θα μπορούσε να προκύψει η ποινική του ευθύνη αλλά όχι και να αρνηθεί εντελώς την εξέτασή του διότι δεν προκύπτει ότι η επιτροπή αυτή ερευνά ειδικά την αξιόποινη πράξη για την οποία κατηγορείται, αλλά εξετάζει ευρύτερα θέματα γύρω από την τραγωδία των Τεμπών.
Η ιδιάζουσα δωσιδικία
Ένα ακόμα ενδιαφέρον σημείο όσων είπε ο κος. Αγοραστός είναι ότι η δικογραφία για την υπόθεσή του διαβιβάστηκε στο Εφετείο Λάρισας λόγω ιδιάζουσας δωσιδικίας (111 παρ. 6 ΚΠΔ).
Με την ιδιάζουσα ή ειδική δωσιδικία του άρθρου 111 παρ. 6 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, τα πλημμελήματα των προσώπων που έχουν την ιδιότητα που περιγράφει ο νόμος (Δικηγόροι, Δικαστές, Εισαγγελείς κλπ), δικάζονται από ανώτερο δικαστήριο από αυτό που θα δικάζονταν εάν δεν είχαν την ιδιότητα αυτή. Οι υποθέσεις αυτές υπάγονται στο Τριμελές Εφετείο αντί για το Μονομελές ή Τριμελές Πλημμελειοδικείο.
Γιατί όμως έχουν τέτοια διαφορετική αντιμετώπιση τα πρόσωπα αυτά? Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας του 1950:
«δικαιολογείται η παρέκκλισις από των συνήθων κανόνων της δικαιοδοσίας, λόγω της συνυπηρεσίας αυτών μετά των αποτελούντων το συνήθως καθ’ ύλην αρμόδιον δικαστήριον»
Βλέπουμε ότι η διδιάζουσα δωσιδικία αφορούσε πρόσωπα που εμπλέκονται με την απονομή της δικαιοσύνης (Δικαστές, Δικηγόροι κλπ) και κριτήριο ήταν η "συνηπηρεσία" των προσώπων αυτών.
Και εδώ έρχεται η Κυβέρνηση Μητσοτάκη η οποία με τις ψήφους ΣΥΡΙΖΑ, ΚΙΝΑΛ, ΚΚΕ & Ελληνικής Λύσης ενέταξε και Δημάρχους - Περιφερειάρχες στα πρόσωπα που απολαμβάνουν ιδιάζουσας δωσιδικίας, έστω και αν για τα πρόσωπα αυτά δεν πληρούται το κριτήριο της "συνηπηρεσίας.
Το θέμα το είχαμε θίξει έγκαιρα με το άρθρο μας Ύποπτη τροποποίηση του Κ.Ποιν.Δικονομίας εξαιρεί Δημάρχους & Περιφερειάρχες από την αυτόφωρη διαδικασία, στο παρά 5' των εκλογών | Ο Νόμος 5003/2022
Ακολουθήστε μας στο twitter
