Στο άρθρο αυτό αναλύεται το περιστατικό του θανάτου του Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ, ο οποίος κρατούνταν στο Αστυνομικό Τμήμα Αγίου Παντελεήμονα. Η υπόθεση αυτή φαίνεται να έχει πτυχές οι οποίες δεν συμβαδίζουν με μια δικαιοκρατικά οργανωμένη ευρωπαϊκή δημοκρατία. Ο Ασίκ συνελλήφθη για το αδίκημα της ενδοοικογενειακής βίας, δικάστηκε με την αυτόφωρη διαδικασία, πήρε αναβολή για τον Δεκέμβριο και ύστερα από την περιφορά του σε διάφορα αστυνομικά τμήματα, αφέθηκε ελεύθερος διότι διαπιστώθηκε ότι κατοικούσε νόμιμα στην Ελλάδα και δεν υπήρχε λόγος απέλασής του. Αμέσως μετά την απελευθέρωσή του, προσήχθη, για άγνωστη μέχρι στιγμής αιτία, και βρέθηκε να κρατείται στο ΑΤ Αγ. Παντελεήμονα. Εκεί, φέρεται να εγκλημάτισε μέσα στο αστυνομικό τμήμα. Καταδικάστηκε με την αυτόφωρη διαδικασία σε 29 μήνες φυλάκισης για τα αδικήματα τα οποία φέρεται να διέπραξε εντός του αστυνομικού τμήματος. Αυτή την φορά το δικαστήριο δεν τον άφησε ελέυθερο αλλά επέβαλε την έκτιση μέρους της ποινής (4 μήνες). Επέστρεψε στο ΑΤ Αγίου Παντελεήμονα και 3 ημέρες μετά βρέθηκε νεκρός. Από τα στοιχεία τα οποία είναι μέχρι στιγμής γνωστά, δεν φαίνεται να συνδέεται η προσαγωγή του με την ύπαρξη συγκεκριμένων και εξατομικευμένων υπονοιών διάπραξης εγκλήματος, όπως απαιτεί ο νόμος. Περαιτέρω, ο Ασικ έδωσε ένα ενέλπιστο "δώρο" στην αστυνομία με την φερόμενη διάπραξη ποινικών αδικημάτων εντός του αστυνομικού τμήματος, νομιμοποιώντας έτσι την κράτησή του, στο πλαίσιο της σύλληψης αυτόφωρου αδικήματος. Η ποινική διερεύνηση θα δείξει εάν συντρέχουν ποινικά αδικήματα των αστυνομικών του εν λόγω αστυνομικού τμήματος. Ο Υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης διαβίβασε την υπόθεση στον Συνήγορο του Πολίτη. Από το 2011 επί κυβερνήσεως Γ. Παπανδρέου ξεκίνησε η προσπάθεια να γίνεται διερεύνηση περιστατικών αυθαιρεσίας. Με τον Ν. 3938/2011 θεσμοθετήθηκε το Γραφείο Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας. Το γραφείο αυτό δεν λειτούργησε ποτέ. Εϊχε όμως και την αδυναμία ότι υπάγονταν στον Υπ. Προ.Πο., δηλαδή ελεγκτής ήταν ο πολιτικός προϊστάμενος του ελεγχόμενου. Η Νέα Δημοκρατία είχε καταψηφίσει τις ρυθμίσεις αυτές. Σημερινοί βουλευτές της ΝΔ οι οποίοι ήταν το 2011 βουλευτές του ΛΑΟΣ, όχι απλώς το καταψήφισαν αλλά στάθηκαν περισσότερο στο δικαίωμα να τραβάνε όπλο οι αστυνομικοί. Το 2016 έγινε το θαύμα. Με τον Ν. 4443/2016, οι αρμοδιότητες διερεύνησης περιστατικών αυθαιρεσίας ανατέθηκαν στον Συνήγορο του Πολίτη. Οι Βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας, όχι απλώς το καταψήφισαν αλλά εξήραν ως επαρκές το πλαίσιο του Ν. 3938/2011 περί Γραφείου Περιστατικών Αυθαιρεσίας, το οποίο είχαν καταψηφίσει το 2011. Στον δε ΣΥΡΙΖΑ αγνοούν ότι το 2016 θεσμοθέτησαν την διερεύνηση των περιστατικών αυτών από τον Συνήγορο του Πολίτη και για τον λόγο αυτό δεν το επικαλούνται. Αγνοούν επίσης ότι η Νέα Δημοκρατία αντέδρασε σφοδρά στη ανάθεση των καθηκόντων αυτών στον Συνήγορο του Πολίτη.
Ακολουθήστε μας στο BlueSky, στο mastodon, στο twitter και στο Facebook
Το ιστορικό
Την Πέμπτη 26 Σεπτεμβρίου, δημοσιεύματα ανέφεραν τον θάνατο ενός μετανάστη ο οποίος κρατούνταν στο Αστυνομικό Τμήμα Αγίου Παντελεήμονα Αθηνών, μετά από άγριο ξυλοδαρμό. Οι φωτογραφίες οι οποίες διέρρευσαν, δείχνουν σημάδια ξυλοδαρμού στο σώμα του νεκρού.
Ο Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ βρέθηκε νεκρός μέσα στο Αστυνομικό Τμήμα Αγίου Παντελεήμονα το πρωί Σαββάτου 21 Σεπτεμβρίου 2024. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, ο χώρος του ΑΤ Αγ. Παντελεήμονα στον οποίο επήλθε ο θάνατος του, δεν επιτηρούνταν και δεν καταγράφονταν από κάμερες.
Το Αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας εξέδωσε αυθημερόν (26.09.2024) ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία είχε προηγηθεί του θανάτου "επεισόδιο" του θύματος με τους συγκρατούμενούς του, εντός του κρατητηρίου. Η ανακοίνωση αυτή δημιουργεί την εντύπωση ότι ο θάνατος είχε ως αιτία του το "επεισόδιο" με τους συγκρατούμενούς του. Ειδικότερα, αναφέρεται σε αυτήν:
“Ωστόσο, κατά την παραμονή του στο κρατητήριο, εκδηλώθηκε μικρής κλίμακας επεισόδιο με συγκρατούμενούς του και άμεσα μετακινήθηκε σε διαφορετικό χώρο του Τμήματος. Πρωινές ώρες του Σαββάτου, 21 Σεπτεμβρίου 2024, εντοπίστηκε από αστυνομικούς χωρίς τις αισθήσεις του και κλήθηκε σταθμός ΕΚΑΒ, που διαπίστωσε τον θάνατό του. Από την πρώτη στιγμή ενημερώθηκε ο αρμόδιος Εισαγγελέας, ο οποίος παρήγγειλε τη διενέργεια προανακριτικής έρευνας, κατά την οποία -μεταξύ άλλων- λήφθηκαν καταθέσεις, ερευνήθηκε ο χώρος από τη Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών, ενώ αναμένεται το πόρισμα του αρμόδιου Ιατροδικαστή. Τέλος, για την πειθαρχική διερεύνηση της υπόθεσης έχει ήδη διαταχθεί Προκαταρκτική Διοικητική Εξέταση.”
Σε νεότερη ανακοίνωση του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας την Παρασκευή 27 Σεπτεμβρίου 2024 αναφέρεται ότι:
(α) δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα τα δημοσιεύματα τα οποία αποδίδουν σε βασανιστήρια τον θάνατο του Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ καθώς και ότι η αστυνομία δεν παρείχε καμία πληροφόρηση σχετικά με την υπόθεση σε τρίτο άτομο παρά μόνο στις εισαγγελικές αρχές.
(β) Ουδέποτε αστυνομικός παρείχε πληροφόρηση σχετικά με το ως άνω περιστατικό σε τρίτο άτομο, παρά μόνο στις εισαγγελικές Αρχές.
(γ) Διενεργείται ποινική και πειθαρχική διερεύνηση καθώς και έρευνα από τον Συνήγορο του Πολίτη μετά από εντολή του Υπ.Προ.Πο. Μιχάλη Χρυσοχοΐδη.
Ειδικότερα, η ανακοίνωση αυτή αναφέρει:
"[..] από την πρώτη στιγμή η Ελληνική Αστυνομία έδρασε με πλήρη διαφάνεια, σχηματίζοντας άμεσα δικογραφία και ενημερώνοντας τον αρμόδιο Εισαγγελέα, ενώ, όπως ρητά προβλέπεται στην κείμενη νομοθεσία, διατάχθηκε και ήδη ενεργείται Προκαταρκτική Διοικητική Εξέταση, για τη διερεύνηση τυχόν πειθαρχικών ευθυνών. Παράλληλα, με εντολή του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, η έρευνα διαβιβάστηκε στο Συνήγορο του Πολίτη, με σκοπό την ταχεία και πλήρη διαλεύκανση της υπόθεσης στο πλαίσιο του μηχανισμού διερεύνησης περιστατικών αστυνομικής αυθαιρεσίας. Τα πραγματικά περιστατικά περιγράφονται με πλήθος στοιχείων και καταθέσεων που συλλέγει η Υποδιεύθυνση Ασφάλειας Αθηνών της Διεύθυνσης Ασφάλειας Αττικής, για την πλήρη και ολοκληρωμένη ενημέρωση του αρμόδιου Εισαγγελέα. Η Ελληνική Αστυνομία θα παραμείνει προσηλωμένη στην αποστολή της, που είναι η προστασία των πολιτών καθώς και η διασφάλιση της έννομης τάξης, πάντα με αίσθημα ευθύνης και πλήρη διαφάνεια. [..] “.
Σύμφωνα με δημοσίευμα της ιστοσελίδας The Press Project, το ιστορικό της υπόθεσης είχε ως εξής:
- Στις 13/09 κατελήφθη από αστυνομικούς χωρίς να είναι γνωστός ο τόπος και ο χρόνος και μεταφέρθηκε στο Α.Τ. Ομόνοιας για το αδίκημα της ενδοοικογενειακής βίας και κρατήθηκε στα πλαίσια της αυτόφωρης διαδικασίας.
- Στις 14/09 μετήχθη στα Δικαστήρια της Ευελπίδων για να δικαστεί. Η υπόθεση πήρε αναβολή για τις 16/09 και διατάχθηκε η συνέχιση της κράτησής του ως τότε, οπότε επέστρεψε στο Α.Τ. Ομόνοιας.
- Στις 16/09 μετήχθη εκ νέου στα Δικαστήρια. Η υπόθεση πήρε αναβολή ως τον Δεκέμβρη και διατάχθηκε η απελευθέρωσή του.
- Στις 16/09 αντί να αφεθεί ελεύθερος όπως διέταξε το Δικαστήριο μετήχθη από το Α.Τ. Ομόνοιας στο Α.Τ. Πατησίων περί ώρα 20:25 στα πλαίσια διοικητικής διαδικασίας για να διαπιστωθεί αν συνέτρεχαν λόγοι απέλασης.
- Στις 16/09 μετήχθη στο Α.Τ. Γαλατσίου διότι το Α.Τ. Πατησίων δεν διαθέτει κρατητήρια.
- Στις 17/09 στις 18:30 μετήχθη στο Α.Τ. Κολωνού για να συνεχιστεί εκεί η διοικητική του κράτηση.
- Στις 17/09 και ώρα 23:00 αφέθηκε ελεύθερος από το Α.Τ. Κολωνού κατόπιν εντολής αξιωματικού του Α.Τ. Πατησίων που διενεργούσε την διοικητική έρευνα καθώς ο Μοχάμεντ Ακράν Ασίκ διέθετε όλα τα απαραίτητα νομιμοποιητικά έγραφα για τη διαμονή του στη χώρα.
- Στις 18/09 κλιμάκιο της Άμεσης Δράσης προσήγαγε εκ νέου τον Μοχάμεντ Ακράν Ασίκ και τον μετέφερε στο Α.Τ. Αγίου Παντελεήμονα στις 00:30, δηλαδή μιάμιση ώρα μετά από την απελευθέρωσή του από το Α.Τ. Κολωνου.
- Στις 18/09 συνελήφθη μέσα στο Α.Τ. Αγίου Παντελεήμονα για διατάραξη της λειτουργίας υπηρεσίας, φθοράς ξένης ιδιοκτησίας και απείθειας που κατηγορήθηκε δήθεν ότι τέλεσε στο εν λόγω Α.Τ. Ακόμη, σύμφωνα με το βιβλίο συμβάντων του τμήματος, υποστηρίζεται ότι προσήλθε ήδη χτυπημένος και ότι εκλήθη το ΕΚΑΒ. Τα παραπάνω αναφέρονται και στο δελτίο τύπου της ΕΛΑΣ.
- Στις 18/09 και ώρα 2:10 π.μ. κατέφθασε το ΕΚΑΒ, όπως επιβεβαιώνεται και στο The Press Project από πηγές του ΕΚΑΒ.
- Στις 18/09 μεταφέρθηκε στα Δικαστήρια της Ευελπίδων για να δικαστεί για τις ανωτέρω πράξεις και καταδικάστηκε σε 4 μήνες φυλάκισης. Μετά επέστρεψε στο Α.Τ. Αγίου Παντελεήμονα.
- Στις 21/09 βρέθηκε νεκρός στις 7:30 π.μ. στην αίθουσα προσωρινής κράτησης του Α.Τ. Αγίου Παντελεήμονος, στο μόνο σημείο που δεν υπάρχουν κάμερες ασφαλείας.
Συμπερασματικά, ο Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ συνελλήφθη για το αδίκημα της ενδοοικογενειακής βίας, προσήχθη στο Αυτόφωρο Δικαστήριο από το οποίο πήρε αναβολή και ύστερα από την περιφορά του σε διάφορα αστυνομικά τμήματα, αφέθηκε ελεύθερος διότι διαπιστώθηκε ότι κατοικούσε νόμιμα στην Ελλάδα και δεν υπήρχε λόγος απέλασής του. Αμέσως μετά την απελευθέρωσή του, προσήχθη, για άγνωστη μέχρι στιγμής αιτία, και βρέθηκε να κρατείται στο ΑΤ Αγ. Παντελεήμονα. Εκεί, φέρεται να εγκλημάτισε μέσα στο αστυνομικό τμήμα, νομιμοποιώντας εκ των υστέρων την προσαγωγή του. Καταδικάστηκε με την αυτόφωρη διαδικασία σε 29 μήνες φυλάκισης για τα αδικήματα τα οποία φέρεται να διέπραξε εντός του αστυνομικού τμήματος. Αυτή την φορά το δικαστήριο δεν τον άφησε ελέυθερο αλλά επέβαλε την έκτιση μέρους της ποινής (4 μήνες). Επέστρεψε στο ΑΤ Αγίου Παντελεήμονα και 3 ημέρες μετά βρέθηκε νεκρός.
Προσαγωγή
Αυτό το οποίο σίγουρα προκαλεί εντύπωση είναι η προσαγωγή του Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ την Τετάρτη 18 Σεπτεμβρίου 2024 στο Α.Τ. Αγίου Παντελεήμονα, μιάμιση ώρα μετά από την απελευθέρωσή του από το Α.Τ. Κολωνου.
Τί είναι η προσαγωγή
Η προσαγωγή δεν είναι το ίδιο, ούτε και ταυτίζεται με την σύλληψη η οποία προβλέπεται στο άρθρο 6 του Συντάγματος καθώς και στα άρθρα 242 και 275 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.
Η σύλληψη είναι μέτρο δικονομικού καταναγκασμού και προϋποθέτει πάντοτε την διάπραξη εγκλήματος. Η διενέργεια σύλληψης είναι κατασταλτική ενέργεια και για να συλληφθεί κάποιος πρέπει οπωσδήποτε να έχει διαπράξει έγκλημα. Δηλαδή, σύλληψη προσώπου χωρεί μόνο ως ενέργεια η οποία παρέπεται της διάπραξης ενός εγκλήματος. Είναι αναγκαία προϋπόθεση, λοιπόν, η διάπραξη εγκλήματος (τετελεσμένου ή σε απόπειρα, αυτόφωρου ή ύστερα από ένταλμα σύλληψης του ανακριτή 275, 276 ΚΠΔ) προκειμένου να είναι νόμιμη η σύλληψη. Η σύλληψη, λοιπόν, προϋποθέτει πάντοτε έγκλημα.
Η "προσαγωγή", η οποία προβλέπεται στο άρθρο 74 παρ. 15 στοιχ. θ’ του ΠΔ 141/1991, διενεργείται στο πλαίσιο της προληπτικής δράσης της αστυνομίας και δεν προϋποθέτει την διάπραξη εγκλήματος αλλά "υπόνοιες διάπραξης εγκληματικής ενέγειας"
Ποιοι προσάγονται
Πιο συγκεκριμένα, το άρθρο 74 παρ. 15 στοιχ. θ’ του ΠΔ 141/1991 ορίζει ότι ο αστυνομικός:
Οδηγεί στο αστυνομικό κατάστημα για εξέταση άτομα τα οποία στερούνται στοιχείων αποδεικτικών της ταυτότητάς τους ή τα οποία, εξαιτίας του τόπου, του χρόνου, των περισσοτέρων και της συμπεριφοράς του δημιουργούν υπόνοιες διάπραξης εγκληματικής ενέγειας. Τα προσαγόμενα στο αστυνομικό κατάστημα άτομα δέον όπως μη παραμένουν σ` αυτό πέραν του χρόνου ο οποίος είναι απολύτως αναγκαίος για το σκοπό για τον οποίο προσήχθησαν.
Συνεπώς, για να προσαχθεί κάποιος θα πρέπει να υπάρχουν υπόνοιες διάπραξης εγκληματικής ενέργειας η οποία πιθανότατα είτε δεν έχει εισέλθει ακόμα ούτε στο στάδιο της εν τω πράττεσθαι απόπειρας είτε δεν είναι πλέον στο πλαίσιο του αυτοφώρου, διότι τότε θα δικαιολογούνταν το μέτρο δικονομικού καταναγκασμού της σύλληψης κι όχι η προσαγωγή.
Επομένως, απαλλάσσονται κατ' αρχήν από την προσαγωγή όσοι διαθέτουν δελτίο ταυτότητας, υπό την έννοια ότι διαθέτουν έγγραφο το οποίο τους ταυτοποιεί (κι όχι αποκλειστικα δελτίο αστυνομικής ταυτότητας) διότι καποιες κατηγορίες προσώπων είτε δεν διαθέτουν είτε δεν δικαιούνται να εκδώσουν τέτοιο δελτίο.
Μπορεί ωστόσο να προσαχθεί και άτομο το οποίο διαθέτει δελτίο αστυνομικής ταυτότητας εφόσον αναφύεται εξατομικευμένη ένδειξη, η οποία δημιουργεί στα αστυνομικά όργανα υπόνοιες διαπράξεως εγκληματικής ενέργειας. Στις περιπτώσεις αυτές, επιτρέπεται η προσαγωγή αυτού προς πρόσθετο έλεγχο, όπως για την εξακρίβωση της γνησιότητας του επιδειχθέντος δελτίου αστυνομικής ταυτότητας ή για την αρχειακή έρευνα της (ανεπισήμως λεγομένης) "δικαστικής του ταυτότητας" (εάν, δηλαδή, είναι φυγόδικος ή φυγόποινος) κ.ά., ήτοι προς διενέργεια προσθέτου ελέγχου, πέραν του ήδη επιδειχθέντος δελτίου αστυνομικής ταυτότητας [βλ. ενδεικτικά Διοικ. Εφ. Ουσίας Αθ. 1327/2020].
Σε κάθε όμως περίπτωση, δεν μπορεί να γίνεται προσαγωγή προσώπων τα οποία επιλέχθηκαν κατά τρόπο τυχαίο ή τα οποία έχουν επιλεχθεί με στερεοτυπικά ή και ρατσιστικά κριτήρια. Θα πρέπει να υπάρχουν εξατομικευμένες ενδείξεις οι οποίες να συνδέουν το συγκεκριμένο πρόσωπο με πιθανολογούμενη εγκληματική ενέργεια. Τα αυτά επιβεβαιώνει και η υπ' αρ. 7100/22/4-α΄ από 17.06.2005 Εγκύκλιος του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας Γεώργιου Αγγελάκα η οποία στην σκέψη 9 αναφέρει ότι:
"Ωστόσο, η προσαγωγή πολίτη που κατέχει αποδεικτικό στοιχείο της ταυτότητάς του επιτρέπεται στην περίπτωση που η συμπεριφορά του (και όχι απλώς ο τόπος,ο χρόνος ή οι περιστάσεις) κινεί υπόνοιες διάπραξης εγκλήματος, [..] προς εξακρίβωση της (ανεπισήμως λεγομένης) ‘‘δικαστικής ταυτότητας’’ (δηλαδή του αν τυχόν φυγοδικούν), πέραν του ήδη επιδειχθέντος δελτίου αστυνομικής ταυτότητας, αδιακρίτως και χωρίς αιτιώδη σύνδεση προς εγκληματική ενέργεια, δεν είναι σύννομες, καθόσον αντιβαίνουν κατ’ αρχή, στον ανωτέρω συνταγματικό κανόνα. Συναφώς, επισημαίνεται ότι ενδεχόμενος υψηλός βαθμός εγκληματικότητας σε συγκεκριμένο δημόσιο χώρο επιτρέπει, προφανώς, την πύκνωση της αστυνόμευσης αυτού και την επέμβαση εφόσον αναφύεται η παραμικρή εξατομικευμένη ένδειξη, όχι όμως και την αντιμετώπιση όλων των παρατυχόντων πολιτών ως εκ προοιμίου υπόπτων, αφού οι πολίτες δεν υποχρεούνται να συνδέουν προς ορισμένο ‘‘νόμιμο’’ σκοπό τη φυσική τους παρουσία σε δημόσιο χώρο"
Απαιτείται, λοιπόν, συμπεριφορά εκ μέρους του "υπόπτου" η οποία να προκαλεί αιτιωδώς υπόνοιες διάπραξης εγκληματικής ενέργειας και δεν αρκεί απλώς ο τόπος, η ώρα ή οι περιστάσεις στις οποίες καταλήφθηκε [βλ. και Διάταξη Εισ. Πλημ Λάρισας 313/2005].
Σε κάθε περίπτωση, τα όργανα που διενήργησαν την προσαγωγή θα πρέπει να είναι σε θέση να εξηγήσουν με επάρκεια τα συγκεκριμένα περιστατικά τα οποία διαμόρφωσαν την αντίληψή τους αυτή και τα οποία τους οδήγησαν να κρίνουν ότι στην συγκεκριμένη περίπτωση υφίστανται υπόνοιες διάπραξης εγκλήματος.
Η προσαγωγή είναι και αυτή μία περιοριστική της ελευθερίας αστυνομική δράση και υπόκειται σε συγκεκριμένους όρους που προβλέπονται από τη νομοθεσία (Σύνταγμα, ΚΠΔ, ΠΔ 141/1991), ώστε κάθε τέτοια ενέργεια θα πρέπει να δικαιολογείται επαρκώς. Ειδικότερα, η ύπαρξη εύλογων υποψιών αντικειμενικά στηριγμένων, η τήρηση του αναγκαίου μέτρου, ο σεβασμός της προσωπικότητας του ατόμου, η ακρίβεια και η επικαιρότητα των τηρουμένων αρχείων αποτελούν ενδεικτικές απαιτήσεις για τη νομιμότητα της αστυνομικής δράσης [βλ. και Συνήγορος του Πολίτη, Πόρισμα 152458/36904 2014 σελ. 2]. Οποιαδήποτε άλλη ερμηνευτική προσέγγιση των σχετικών διατάξεων του ΠΔ 141/1991 δεν είναι δικαιοκρατικά ανεκτή διότι άγει στο ανεπίτρεπτο συμπέρασμα ότι η διοίκηση έχει το δικαίωμα να στερεί αναιτιολόγητα και ανεξέλεγκτα την ελευθερία των πολιτών.
Η στέρηση της ελευθερίας του προσαχθέντος είναι μία πραγματική κατάσταση η οποία δεν επηρεάζεται από το γεγονός ότι ο προσαχθείς δεν αποκτά την ιδιότητα του κατηγορουμένου ή του υπόπτου κατά το άρθρο 72ΚΠΔ. Εφόσον η προσαγωγή δεν είναι νόμιμη, ενδέχεται να έχει διαπραχθεί από τα αστυνομικά όργανα το ποινικό αδίκημα της παράνομης κατακράτησης του άρθρου 325 του Ποινικού Κώδικα
[βλ. και Πόρισμα Συνηγόρου του Πολίτη "Νόμιμες προϋποθέσεις προσαγωγών & αστυνομικων ερευνών" 2003 σελ. 6 & 7 και την υπ' αρ. 7100/22/4-α΄ από 17.06.2005 Εγκύκλιο του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας σκέψη 12]
Μόλις που χρειάζεται να επισημανθεί ότι οι πολίτες δικαιούνται ανά πάσα στιγμή να έχουν συνήγορο χωρίς τούτο να απαιτείται να προβλέπεται ρητά από τις ειδικότερες εφαρμοζόμενες διατάξεις.
Συμπερασματικά:
1. Η προσαγωγή δεν είναι σύλληψη ούτε και ταυτίζεται με αυτήν. Για να γίνει σύλληψη πρέπει να έχει διαπραχθεί ποινικό αδίκημα. Για να γίνει προσαγωγή πρέπει το πρόσωπο να επιδεικνύει συμπεριφορά που δημιουργεί υπόνοιες διάπραξης εγκληματικής ενέγειας.
2. Η προσαγωγή συνιστά περιορισμό της ελευθερίας και για τον λόγο αυτό θα πρέπει να αιτιολογείται επαρκώς.
3. Η επίδειξη δελτίου ταυτότητας πρέπει, κατ’ αρχή, να απαλλάσσει τον ελεγχθέντα από το ενδεχόμενο προσαγωγής για πρόσθετη εξακρίβωση στοιχείων
4. Για να είναι νόμιμη η προσαγωγή προσώπου το οποίο φέρει ταυτότητα, θα πρέπει η συμπεριφορά του, κι όχι απλώς ο τόπος, ο χρόνος ή οι περιστάσεις, να κινεί υπόνοιες διάπραξης εγκλήματος. Προσαγωγή προσώπων αδιακρίτως και χωρίς αιτιώδη σύνδεση προς εγκληματική ενέργεια, δεν είναι σύννομες.
5. Παράνομη προσαγωγή μπορεί να στοιχειοθετεί το αδίκημα της παράνομης κατακράτησης του άρθρου 325 του Ποινικού Κώδικα.
Τί ελέγχεται στην προσαγωγή
Όταν ένας πολίτης προσάγεται και διενεργείται "εξακρίβωση στοιχείων", ελέγχεται η λεγόμενη "δικαστική ταυτότητά" του δηλαδή εάν υφίσταται καταδιωκτικό έγγραφο (ένταλμα σύλληψης ή βίαιης προσαγωγής, ένταλμα προφυλάκισης κλπ), ανεκτέλεστη δικαστική απόφαση (φυγόποινος) ή εάν είναι φυγόδικος. Η εξακρίβωση αυτή γίνεται με αναζήτηση στα πληροφοριακά συστήματα της αστυνομίας.
Είναι όμως πράγματι αναγκαία στις μέρες μας η μετάβαση του πολίτη σε αστυνομικό τμήμα προκειμένου να γίνει η "εξακρίβωση"? Δεν είναι εξοπλισμένοι οι κινητοί αστυνομικοί σταθμοί (περιπολικά, μηχανές κλπ) με τερματικά στα οποία μπορεί να γίνει ο έλεγχος? Οι δαπάνες οι οποίες έχουν γίνει από την κυβέρνηση τα τελευταία έτη δεν αφορούν και τον εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού της αστυνομίας? Γιατί πρέπει ο πολίτης να αναλάβει το κόστος της διενέργειας του ελέγχου με την στέρηση της ελευθερίας του και την αυτοπρόσωπη παρουσία του σε αστυνομικό τμήμα? Γιατί πρέπει ο πολίτης να χάσει κάποιες ώρες από τον χρόνο του για να γίνονται αυτοί οι έλεγχοι?
Η πολιτεία έχει την υποχρέωση να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε να πάψει να μετακυλίει το κόστος της δράσης της στους πολίτες. Οφείλει να βρει τρόπο να διεξάγεται επιτόπια αρχειακή έρευνα της "δικαστικής ταυτότητας" του πολίτη και να διαρκεί όσο πιο λίγο γίνεται. Είναι απαράδεκτο το 2024 να πρέπει να στερούνται την ελευθερία τους και να σέρνονται οι πολίτες στα αστυνομικά τμήματα όταν υπάρχει η τεχνολογική δυνατότητα να διενεργούνται επιτόποιοι έλεγχοι.
Εκτός κι αν, τελικά, σε ορισμένες περιπτώσεις ο σκοπός δεν είναι η "εξακρίβωση στοιχείων" αλλά ο αναιτιολόγητος και ανεξέλεγκτος περιορισμός της ελευθερίας των πολιτών.
Πριν από 20 χρόνια, ο Συνήγορος του Πολίτη είχε επισημάνει εύστοχα ότι η διοίκηση φέρει το βάρος απόδειξης για τη συνδρομή στοιχείων που θεμελιώνουν περιορισμό ατομικού δικαιώματος και αναφέρονταν στην τεχνολογική δυνατότητα ταχύτατης διασταύρωσης στοιχείων. Μετά από 20 χρόνια, ο κρατικός μηχανισμός βρίσκεται στο ίδιο σημείο που βρίσκονταν το 2003? Το ηλεκτρονικό κράτος 2.0 δεν έχει μεριμνήσει για αυτά τα πολύ βασικά ζητήματα τα οποία θίγουν τα ατομικά δικαιώματα των πολιτών?
Πιο συγκεκριμένα, το πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη, ανέφερε τα παρακάτω [βλ. και Πόρισμα Συνηγόρου του Πολίτη "Νόμιμες προϋποθέσεις προσαγωγών & αστυνομικων ερευνών" 2003 σελ. 6, 7]
Ο παγίως επαναλαμβανόμενος ισχυρισμός, ότι «η επίδειξη του Δελτίου Αστυνομικής Ταυτότητας δεν ήταν στοιχείο ικανό ώστε να αποκλείσει εκ προοιμίου το γεγονός ότι κάποιος δεν εδιώκετο», αληθεύει μεν, πλην όμως δεν αποτελεί επαρκές επιχείρημα, δεδομένου ότι η διοίκηση (και όχι ο πολίτης) φέρει το βάρος της αποδείξεως για τη συνδρομή στοιχείων που θεμελιώνουν περιορισμό ατομικού δικαιώματος. Η αστυνομία είναι μεν αρμόδια να διερευνήσει το κατάπόσον κάποιος διώκεται, πλην όμως υποχρεούται να το πράττει με τον πλέον ανώδυνο τρόπο, ήτοι χωρίς να περιορίζει (δια προσαγωγής) την προσωπική του ελευθερία. Μέχρις ότου καταστεί τεχνικώς εφικτή η επιθυμητή ταχύτητα διασταύρωσης στοιχείων, η αστυνομία οφείλει ν’ αρκείται στην καταγραφή της (καθ’ οιονδήποτε τρόπον αποδεικνυόμενης) ταυτότητας, εκτός αν συντρέχουν εξατομικευμένες υπόνοιες τέλεσης αξιόποινηςπράξης.
Η προσαγωγή του Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ
Η προσαγωγή του Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ είναι εξαιρετικά περίεργη επειδή έγινε αφού είχε ήδη προσαχθεί για να δικαστεί με την αυτόφωρη διαδικασία και είχε αφεθεί ελεύθερος διότι έλαβε αναβολή για τον Δεκέμβριο.
Όπως ήδη προαναφέρεται, για να είναι νόμιμη η προσαγωγή κάποιου προσώπου θα πρέπει:
- είτε να μην διαθέτει έγγραφο ταυτότητας
-είτε να διαθέτει έγγραφο το οποίο αποδεικνύει την ταυτότητα του αλλά να προκύπτουν από την συμπεριφορά του εξατομικευμένες υπόνοιες διάπραξης εγκλήματος.
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να συνέτρεχαν οι ως άνω προϋποθέσεις διότι αφενός μόλις είχε συλληφθεί για ενδοοικογενιακή βία και σίγουρα είχαν εξεταστεί τα έγγραφα ταυτοποίησής του και αφετέρου, αφού διέθετε νομιμοποιητικά της παραμονής του έγγραφα και είχε συλληφθεί, ήταν γνωστή και η "δικαστική ταυτότητά" του ήτοι είχε σίγουρα ήδη ελεγχθεί το εάν εκκρεμούσαν εις βάρος του άλλες αποφάσεις ή καταδιωκτικά έγγραφα.
Η μόνη περίπτωση να διενεργήθηκε νομίμως η προσαγωγή του Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ τα ξημερώματα της 18.09.2024 θα ήταν εάν στην μιάμιση ώρα που μεσολάβησε από την άφεσή του μέχρι τον εκ νέου περιορισμό του, συνέτρεξαν εξατομικευμένες υπόνοιες ότι συνδέεται με πιθανολογούμενη διάπραξη νέου εγκλήματος. Τέτοια περίπτωση θα ήταν πχ εάν καταγγέλθηκε ξανά για ενδεχόμενη διάπραξη ενδοοικογενειακής βίας. Όμως, από τα ρεπορτάζ προκύπτει ότι η οικογένειά του τον αναζητούσε. Επομένως, είναι λογικώς αδύνατον να τον αναζητά η οικογένειά του και ταυτόχρονα να τον καταγγέλλει ως δράστη διάπραξης νέου εγκλήματος.
Update 01.10.2024: Σε ενημερωτική εκπομπή, εκπρόσωπος της αστυνομίας ισχυρίστηκε ότι μόλις αφέθηκε ελεύθερος ο Ασίκ, μία γυναίκα κάλεσε την αστυνομία και ανέφερε ότι την ακολουθούσε ένας αλλοδαπός καθώς και ότι έσπευσε στο σημείο ομάδα ΔΙΑΣ η οποία τον εντόπισε αιμόφυρτο.
Τα αδικήματα του Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ εντός του ΑΤ Αγ. Παντελεήμονα
Ακόμα πιο περίεργο είναι ότι, σύμφωνα με την από 26.09.2024 ανακοίνωση της Αστυνομίας, ο Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ διέπραξε ποινικά αδικήματα εντός του αστυνομικού τμήματος Αγ. Παντελεήμονα.
Του αποδόθηκε η διάπραξη:
1. Φθοράς ξένης ιδιοκτησίας 378ΠΚ
2. Διατάραξης λειτουργίας υπηρεσίας 168ΠΚ και
3. Απείθειας 169ΠΚ
Ιδίως τα αδικήματα της διατάραξης λειτουργίας υπηρεσίας 168ΠΚ και της απείθειας 169ΠΚ είναι απο εκείνα τα οποία αποδίδονται συνήθως σε περιπτώσεις αδικαιολόγητων συλλήψεων. Είναι stanard procedure, μαζί με το αδίκημα της αντίστασης 167ΠΚ.
Περισσότερο περίεργο είναι ότι, σύμφωνα με την από 26.09.2024 ανακοίνωση της Αστυνομίας, φέρεται να ξήλωσε τον νιπτήρα του μπάνιου ενώπιον των αστυνομικών για να τους επιτεθεί.
Τα αδικήματα τα οποία φέρεται να διέπραξε ο Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ εντός του αστυνομικού τμήματος νομιμοποιούν εκ των υστέρων την κράτησή του. Ήταν αυτόφωρα αδικήματα και δικαιολογούσαν την σύλληψή του (242, 275 ΚΠΔ) καθώς και την καταδίκη του με την αυτόφωρη διαδικασία (417 επ. ΚΠΔ). Δηλαδή, ακόμα και εάν η προσαγωγή του ήταν παράνομη, η διάπραξη αυτόφορων αδικημάτων δικαιολογούσε την στέρηση της ελευθερίας του στο πλαίσιο της σύλληψης (κι όχι της προσαγωγής) αυτήν την φορά.
Εάν γίνει αποδεκτό ότι τα διέπραξε, θα πρέπει κατά λογική ακολουθία να γίνει αποδεκτό και ότι ένας άνθρωπος ο οποίος μόλις ειχε περάσει από την αυτόφωρη διαδικασία για αδικήματα ενδοοικογενειακής βίας και επρόκειτο να δικαστεί μετά από 3 μήνες, δεν επέδειξε καμία συστολή ή φόβο και επέλεξε να εγκληματίσει εκ νέου και να βρεθεί έτσι καταδικασμένος στην φυλακή. Και μάλιστα, να εγκληματίσει εντός αστυνομικού τμήματος και εναντίον αστυνομικών.
Ο καταδικασμένος Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ
Φαίνεται ότι στον δημόσιο διάλογο γίνονται συμψηφισμοί με το ποινικό παρελθόν του Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ ως να είναι δικαιολογημένο το να χάσει την ζωή του κάποιος ο οποίος έχει καταδικαστεί, για οποιοδήποτε αδίκημα.
Μόλις που χρειάζεται να επισημανθεί ότι ο κρατούμενος, αν και έχει στερηθεί την ελευθερία του, εξακολουθεί να είναι φορέας θεμελιωδών δικαιωμάτων. Φυλακή σημαίνει μόνο στέρηση της ελευθερίας κι επομένως κατά την έκτισή της ποινής απαιτείται σεβασμός της φυσικής ακεραιότητας, της αξίας και των λοιπών δικαιωμάτων του ανθρώπου [Καλιόπη Σπινέλλη - Νέστωρ Κουράκης "Σοφρωνιστική νομοθεσία" 1995 σελ. 23].
Σύμφωνα με το άρθρο 10 παρ. 1 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα που κυρώθηκε με τον Ν. 2462/1997 και συνιστά νόμο και υποχρέωση του κράτους, κάθε πρόσωπο που στερείται της ελευθερίας του αντιμετωπίζεται με ανθρωπισμό και σεβασμό της εγγενούς ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Ποινική αξιολόγηση
Εάν υποτεθεί ότι ευσταθούν οι ισχυρισμοί των δημοσιευμάτων τα οποίοι αποδίδουν τον θάνατο του Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ σε βασανιστήρια και προσπάθειες συγκάλυψης, τότε φαίνεται η ποινική αξιολόγηση να καταλήγει στα παρακάτω συμπεράσματα.
Αρχικά, φαίνεται να έχει διαπραχθεί από τους υπαίτιους το εκ του αποτελέσματος διακρινόμενο έγκλημα (29ΠΚ) των θανατηφόρων βασανιστηρίων του άρθρου 137Α παρ. 5 του Ποινικού Κώδικα το οποίο τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη ή πρόσκαιρη κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών (= από 10 έως 20 έτη).
Η προσαγωγή του Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ μετατράπηκε σε σύλληψη στο πλαίσιο του αυτοφώρου (242, 275 ΚΠΔ) για αδικήματα που διαπράχθηκαν μέσα στο ΑΤ Αγ. Παντελεήμονα. Σύμφωνα με το άρθρο 67 παρ. 4 στοιχ. β’ του ΠΔ 141/1991, ο δεσμοφύλακας του ΑΤ (εφόσον υπάρχει τέτοιος) καταγράφει τους κρατουμένους σε βιβλίο κρατουμένων. Εάν υποτεθεί ότι δεν διέπραξε τα αδικήματα τα οποία του αποδίδονταν κι ότι του αποδόθηκαν ώστε να νομιμοποιηθεί εκ των υστέρων η κράτησή του, τότε φαίνεται οι υπαίτιοι να διέπραξαν και κατάχρηση εξουσίας 239 στοιχ. β' ΠΚ η οποία τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών (3 έως 5 έτη) και χρηματική ποινή.
Εάν η προσαγωγή του έγινε χωρίς να συντρέχουν οι προϋποθέσεις οι οποίες αναλύονται παραπάνω, δηλαδή χωρίς να συντρέχουν εξατομικευμένες υπόνοιες διάπραξης εγκλήματος τότε οι υπαίτιοι διέπραξαν και το αδίκημα της παράνομης κατακράτησης 325ΠΚ το οποίο τιμωρείται με με φυλάκιση (10 ημέρες έως 5 έτη) ή χρηματική ποινή.
Εάν οι υπαίτιοι ή άλλοι προσπάθησαν να συγκαλύψουν τις αξιόποινες πράξεις που διέπραξαν τότε έχουν διαπράξει και κατάχρηση εξουσίας 239 στοιχ. β ΠΚ με την μορφή της παράλειψης δίωξης κάποιου υπαίτιου, η οποία τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών (3 έως 5 έτη) και χρηματική ποινή.
Εάν διαπράχθηκαν με ρατσιστικό κίνητρο, εφαρμόζονται οι διατάξεις του 82Α ΠΚ.
Η δικαστική διερεύνηση θα δείξει εάν έχουν διαπραχθεί τέτοια ποινικά αδικήματα.
Η διερεύνηση της υπόθεσης
Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην ανακοίνωση του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας φαίνεται να διενεργούνται παράλληλα ποινική και πειθαρχική διερεύνηση της υπόθεσης.
Επιπλέον, ο Υπουργός Προ.Πο. Μιχάλης Χρυσοχοΐδης φέρεται να διαβίβασε την υπόθεση για περαιτέρω διερεύνηση στον Συνήγορο του Πολίτη ο οποίος λειτουργεί ως Εθνικός Μηχανισμός Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας κατά το άρθρο 18 του Ν. 4443/2016.
Ο Χρυσοχοΐδης παρέλειψε να αναφερει ότι το κόμμα του, η Νέα Δημοκρατία, το 2016 είχε ταχθεί κατά της ανάθεσης της αρμοδιότητας της διερεύνησης τέτοιων περιστατικών στον Συνήγορο του Πολίτη. Δηλαδή, διαβίβασε προς διερεύνηση την υπόθεση σε έναν μηχανισμό τον οποίο η ΝΔ είχε καταψηφίσει.
Δεν θα μπορούσε όμως να πράξει αλλιώς ο Υπουργός. Ήταν (πολιτικά) υποχρεωμένος να διαβιβάσει την υπόθεση στον Συνήγορο του Πολίτη για να τον προλάβει. Για να προλάβει την αυτεπάγγελτη διερεύνηση του περιστατικού. Το άρθρο 1 παρ. 2 του Ν. 3938/2011 προβλέπει ότι ο Συνήγορος του Πολίτη επιλαμβάνεται και αυτεπαγγέλτως, μετά από πληροφορίες με συγκεκριμένα στοιχεία και ιδίως όσων προέρχονται από δημοσιεύματα ή εκπομπές Μ.Μ.Ε.
Η ποινική διερεύνηση
Η ποινική διερεύνηση μιας υπόθεσης γενικά, γίνεται πριν από την ποινική δίωξη είτε με μια αυτεπάγγελτη προανάκριση (245 παρ. 2 ΚΠΔ) είτε με μία προκαταρκτική εξέταση (30, 43, 243, 244 ΚΠΔ). Εφόσον υπάρχουν υπόνοιες διάπραξης ποινικού αδικήματος, η ποινική διερεύνηση είναι υποχρεωτική.
Οι ανακοινώσεις της αστυνομίας είναι μπερδεμένες και θολές. Δεν προκύπτει ξεκάθαρα το εάν διενεργείται αυτεπάγγελτη προανάκριση ή προκαταρκτιή εξέταση. Ο όρος “προανακριτική έρευνα” τον οποίο χρησιμοποιεί η αστυνομία στην από 26.09.2024 ανακοίνωση της, δεν υπάρχει. Είναι ανύπαρκτος όρος στην ποινική δικονομία. Είναι είτε προκαταρκτική εξέταση είτε αυτεπάγγελτη προανάκριση.
Εφόσον η διερεύνηση γίνεται από εισαγγελέα, όπως γράφεται στην από 26.09.2024 ανακοίνωση της Αστυνομίας, τότε αυτό το οποίο πρέπει να θεωρηθεί πιθανότερο είναι ότι διενεργείται προκαταρκτική εξέταση κι όχι αυτεπάγγελτη προανάκριση. Χωρίς ωστόσο να είναι ξεκάθαρο από τις ανακοινώσεις της Ελληνικής Αστυνομίας.
Η διαφορά είναι ότι προκαταρκτική εξέταση διενεργείται πάντοτε ύστερα από παραγγελία του εισαγγελέα. Την αυτεπάγγελτη προανάκριση την διενεργεί η αστυνομία με πρωτοβουλία της κι όχι με παραγγελία του εισαγγελέα. Η εμπλοκή εισαγγελέα στην υπόθεση δείχνει ότι πιθανότατα διενεργείται προκαταρκτική εξέταση.
Περαιτέρω, στην την από 26.09.2024 ανακοίνωση της Αστυνομίας, αναφέρεται ότι η Υποδιεύθυνση Ασφάλειας Αθηνών της Διεύθυνσης Ασφάλειας Αττικής συλλέγει "πλήθος στοιχείων και καταθέσεων".
Πάντως, κατά το άρθρο 31 παρ. 1 στοιχ. α' ΚΠΔ, η προκαταρκτική εξέταση διενεργείται και από τους προανακριτές πρωτοδίκες (πρώην ειρηνοδίκες και πταισματοδίκες), δηλαδή από δικαστικούς λειτουργούς. Επειδή φαίνεται να υπάρχει εμπλοκή και αστυνομικών, ορθότερο θα ήταν να ανατεθεί η διερεύνηση σε δικαστικούς (προανακριτές πρωτοδίκες) κι όχι στην Υποδιεύθυνση Ασφάλειας Αθηνών η οποία αποτελείται από αστυνομικούς - προανακριτικούς υπαλλήλους.
Συνήγορος του Πολίτη
Η ανάθεση της αρμοδιότητας του Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας στον Συνήγορο του Πολίτη έγινε το 2016 με το άρθρο 18 του Ν. 4443/2016 με το οποίο τροποποιήθηκε το άρθρο 1 του N. 3094/2003, σύμφωνα με το οποίο:
1. Ο Συνήγορος του Πολίτη ορίζεται ως Εθνικός Μηχανισμός Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας με αρμοδιότητα τη συλλογή, την καταγραφή, την αξιολόγηση, τη διερεύνηση ή την περαιτέρω προώθηση προς άσκηση πειθαρχικού ελέγχου στις αρμόδιες Υπηρεσίες, καταγγελιών για πράξεις του ένστολου προσωπικού της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος - Ελληνικής Ακτοφυλακής, του Πυροσβεστικού Σώματος, καθώς και των υπαλλήλων των καταστημάτων κράτησης, οι οποίες εκδηλώθηκαν κατά την άσκηση των καθηκόντων του ή κατά κατάχρηση της ιδιότητάς του και αφορούν: α. βασανιστήρια και άλλες προσβολές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας κατά την έννοια του άρθρου 137Α του Ποινικού Κώδικα, β. παράνομες εκ προθέσεως προσβολές κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας ή υγείας ή της προσωπικής ή γενετήσιας ελευθερίας,γ. παράνομη χρήση πυροβόλου όπλου και δ. παράνομη συμπεριφορά για την οποία υπάρχουν ενδείξεις ότι διενεργήθηκε με ρατσιστικό κίνητρο ή η οποία ενέχει άλλου είδους διακριτική μεταχείριση λόγω χαρακτηριστικών φυλής, χρώματος εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκείας, αναπηρίας, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου.
Περαιτέρω, στο άρθρο 56 του Ν. 4443/2016 με το οποίο αντικαταστάθηκε το άρθρο 1 του N. 3938/2011, ορίζεται ότι:
1. Ο Συνήγορος του Πολίτη ορίζεται ως Εθνικός Μηχανισμός Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας με αρμοδιότητα τη συλλογή, την καταγραφή, την αξιολόγηση, τη διερεύνηση ή την περαιτέρω προώθηση προς άσκηση πειθαρχικού ελέγχου στις αρμόδιες Υπηρεσίες, καταγγελιών για πράξεις του ένστολου προσωπικού της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος - Ελληνικής Ακτοφυλακής, του Πυροσβεστικού Σώματος, καθώς και των υπαλλήλων των καταστημάτων κράτησης, οι οποίες εκδηλώθηκαν κατά την άσκηση των καθηκόντων του ή κατά κατάχρηση της ιδιότητάς του και αφορούν: α. βασανιστήρια και άλλες προσβολές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας κατά την έννοια του άρθρου 137Α του Ποινικού Κώδικα,β. παράνομες εκ προθέσεως προσβολές κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας ή υγείας ή της προσωπι-κής ή γενετήσιας ελευθερίας, γ. παράνομη χρήση πυροβόλου όπλου καιδ. παράνομη συμπεριφορά για την οποία υπάρχουν ενδείξεις ότι διενεργήθηκε με ρατσιστικό κίνητρο ή η οποία ενέχει άλλου είδους διακριτική μεταχείριση λόγω χαρακτηριστικών φυλής, χρώματος εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκείας, αναπηρίας, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου 2. [...] Ο Συνήγορος του Πολίτη επιλαμβάνεται και αυτεπαγγέλτως, μετά από πληροφορίες με συγκεκριμένα στοιχεία για περιστατικά της παραγράφου 1 και ιδίως όσων προέρχονται από δημοσιεύματα ή εκπομπές Μ.Μ.Ε. ή μετά από παραπομπή της υπόθεσης από τον καθ’ ύλην αρμόδιο Υπουργό ή Γενικό Γραμματέα
Μπορείτε εδώ να βρείτε όλο το υλικό σχετικά με τον Ν. 4443/2016.
Η πρώτη προσπάθεια το 2011 - Ν. 3938/2011
Η πρώτη προσπάθεια για την διερεύνηση περιστατικών αυθαιρεσίας είχε γίνει από τη Κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου με τον Ν. 3938/2011.
Το άρθρο 1 του νόμου αυτού προέβλεπε την σύσταση Γραφείου Αντιμετώπισης Περιστατικών Αυθαιρεσίας στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, υπαγόμενο απευθείας στον Υπουργό.
Η αδυναμία του Ν. 3938/2011 ήταν ότι ο ελεγχόμενος, ήταν και ελεγκτής. Το γραφείο υπάγονταν στον πολιτικό προϊστάμενο της Αστυνομίας. Παρά το γεγονός ότι θεσμοθετήθηκε, το γραφείο αυτό δεν συστάθηκε ποτέ.
Η αιτιολογική έκθεση (σελ. 1) αναγνώριζε ότι
Όπως είναι γνωστό, τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται περιστατικά μη σύννομης συμπεριφοράς προς τουςπολίτες του ένστολου προσωπικού των σωμάτων ασφαλείας, η διερεύνηση των οποίων κρίνεται αντικειμενικώς ελλειμματική. Ο πειθαρχικός έλεγχος είναι συχνάχρονοβόρος, με περιορισμένη συμμετοχή και ενημέρωση του καταγγέλλοντος.
Η Νέα Δημοκρατία ήταν αντίθετη στην θέσπιση του γραφείου αντιμετώπισης περιστατικών αυθαιρεσίας.
Ο Βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Ζήσης Τζηκαλάγιας είχε πει (πρακτικά βουλής 10.03.2011 σελ. 135)
"Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, η Νέα Δημοκρατία θα καταψηφίσει το συγκεκριμένο νομοσχέδιο και ουσιαστικά, μπαίνοντας στα ζητήματα των οποίων άπτεται, αλλά φυσικά και γιατί τις τελευταίες μέρες σε δύο θέματα διαδραματίζονται γεγονότα που έχουν σχέση με τη δημόσια τάξη και ασφάλεια που δεν τιμούν τη χώρα μας"
Ο Βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Νίκος Καντερές είχε πει (πρακτικά βουλής 10.03.2011 σελ. 152, 153)
Ποιο είναι το ζητούμενο, λοιπόν; Να δημιουργηθεί ένας ισχυρός θεσμός με σαφή αποστολή, με λειτουργική αυτοτέλεια και ανεξαρτησία, που δεν θα ανήκει στην οργανωτική δομή των Σωμάτων Ασφαλείας. Ένα Σώμα που δεν θα εξαρτάται από την πολιτική ηγεσία, αντιγράφοντας κατά κάποιο τρόπο το καθεστώς λειτουργίας των Ανεξάρτητων Αρχών, με συγκεκριμένες και επακριβώς οριοθετημένες αρμοδιότητες για την ουσιαστική έρευνα, τον καταλογισμό και την απόδοση ευθυνών σε φαινόμενα αστυνομικής αυθαιρεσίας. Το επιτυγχάνει αυτό η Κυβέρνηση με το εν λόγω νομοσχέδιο; Προφανώς όχι. Η πρόταση της Κυβέρνησης χαρακτηρίζεται από ατολμία. Η νεοσύστατη υπηρεσία συστήνεται ως απλός συλλέκτης καταγγελιών, τις οποίες μεταβιβάζει προς το αρμόδιο πειθαρχικό συμβούλιο, χωρίς καμμία περαιτέρω εμπλοκή, χωρίς δυνατότητα ελέγχου ή παρέμβασης στην πορεία παραπεμπόμενων υποθέσεων, ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα συγκάλυψης [..] Εμείς το καταψηφίζουμε
Για τον Βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας Γρηγόρη Αποστολάκο τα περιστατικά αυθαιρεσίας ήταν ένας μύθος και η διερεύνησή τους όχι ελλιπής αλλά δηθεν ελλιπής (πρακτικά βουλής 10.03.2011 σελ. 119)
Προσπαθείτε να μας πείσετε αυτήν τη στιγμή ότι με το νομοσχέδιο αυτό ευνοείτε τον εκσυγχρονισμό λειτουργίας των Σωμάτων Ασφαλείας. Δεν το κάνετε αυτό. Απλώς είναι μύθοι και θα αναφέρω μόνο ένα μύθο από την επιχειρηματολογία που θέλεινα φέρει η αιτιολογική έκθεση, ότι δήθεν έχει καταδίκες η χώρα. Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, για να δούμε αν υπάρχει αιτιολογική βάση στο συγκεκριμένο νομοσχέδιο, εξακόσιες είκοσι οκτώ περιπτώσεις –δεν είναι οκτώ που είπε ο εκλεκτός συνάδελφος κ. Δαμιανάκης οι καταδίκες της Ελλάδος, αλλά τέσσερις έχουν πάει στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εκ των οποίων μόνο οι τέσσερις αναφέρονται σε αυθαιρεσίες οργάνωντων Σωμάτων Ασφαλείας. Μάλιστα οι δύο έχουν δικαιωθεί μεαποφάσεις των ποινικών δικαστηρίων. Οι υπόλοιπες εξακόσιες είκοσι τέσσερις αναφέρονται σε καθυστέρηση απονομής της δικαιοσύνης. Και θέλετε να μας πείσετε ότι με αυτήν την επιχειρηματολογία, με τις δήθεν καταδίκες της χώρας, με τη δήθεν εμπέδωση του αισθήματος ασφαλείας των Ελλήνων πολιτών, με τη δήθεν ελλιπή λειτουργία των μηχανισμών της διοίκησης ελέγχου των φαινομένων υπηρεσίας θα λύσετε το πρόβλημα αυτό;
Ο Βουλευτής του ΛΑΟΣ τότε Θάνος Πλεύρης είχε πει (πρακτικά βουλής 10.03.2011 σελ. 103, 104) θεωρούσε ότι οι αστυνομικοί είναι εκείνοι οι οποίοι χρειάζονται προστασία και όχι οι καταγγέλοντες περιστατικά αυθαιρεσίας.
Τι λέμε εμείς; Εμείς λέμε –και κάποιες εφημερίδες της Αριστεράς έσπευσαν να πουν ότι θέλουμε τους αστυνομικούς πιστολέρο- ότι σε περίπτωση καταδίωξης δεν μπορεί να ισχύουν αυτές οι προϋποθέσεις. Πρέπει να προστατεύσουμε τον αστυνομικό που κυνηγάει τον εγκληματία. Δεν μπορούμε να του έχουμε προϋποθέσεις για το πώς θα κάνει χρήση, όταν κυνηγά τον εγκληματία, διότι στη συγκεκριμένη στάθμιση δεν πρέπει να είναι σε πλεονεκτική θέση ο εγκληματίας έναντι του αστυνομικού. Δεν είναι σάκος ο αστυνομικός, για να κάνει άσκηση πυροβολισμών ο εγκληματίας! Δεν μπορείτε να προστατεύετε τον εγκληματία περισσότερο απ’ ό,τι προστατεύετε τον αστυνομικό! Ο αστυνομικός σ’ αυτές τις περιπτώσεις, όπως γίνεται στο σύνολο των δυτικών χωρών, θα πρέπει να μπορεί να κάνει χρήση του όπλου του. Εσείς, λοιπόν και ενώ έχει γίνει αυτό το τραγικό συμβάν, εμμένετε να φέρετε ένα νομοσχέδιο που ξεκινά με τη σύσταση Γραφείου για τις αυθαιρεσίες των αστυνομικών, διότι έχετε μία εχθρική στάση εννοώντας ότι ο αστυνομικός ξεκινά να είναι κάποιος κακός που κάνει αυθαιρεσίες. Τα πειθαρχικά που έχει ηΑστυνομία δεν μας επαρκούν και ερχόμαστε να κάνουμε μία σύσταση Γραφείου, το οποίο, όπως λέτε, δεν εμπλέκεται στις αρμοδιότητες. Όμως, κύριε Υπουργέ, ουσιαστικά εμπλέκεται, γιατί έχει τη δυνατότητα να ελέγχει εάν έκαναν σωστά τη δουλειά τους τα πειθαρχικά όργανα και θα πει: «Α, τα στοιχεία που εκτιμήσατε δεν είναι σωστά!». Άρα καταλαβαίνετε πώς θα λειτουργούν οι αστυνομικοί που θα κάνουν τον πειθαρχικό έλεγχο. Έχει τη δυνατότητα, εάν βρει νέα στοιχεία, να πει: «Κοιτώ ξανά την υπόθεση. Γιατί να μην τα ξανακοιτάξω τα όργανα;». Αν έρθουν νέα στοιχεία, πηγαίνουν ξανά στο πειθαρχικό. [..] Αυτό, λοιπόν, το νομοσχέδιο από μόνο του και επειδή αυτός είναι και ο τίτλος του, δηλαδή «Σύσταση Γραφείου Αντιμετώπισης Περιστατικών Αυθαιρεσίας στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και άλλες διατάξεις» -τελικά όλες οι άλλες διατάξεις καταλήγουν να είναι τριάντα άρθρα και ένα άρθρο το Γραφείο Αυθαιρεσιών- το καταψηφίζουμε.
Για τον Βουλευτή του ΛΑΟΣ Κώστα Αϊβαλιώτη ήταν κωμική η συζήτηση περί αστυνομικής αυθαιρεσίας (πρακτικά βουλής 10.03.2011 σελ. 110):
Είναι βέβαια και λιγάκι κωμικά τα όσα γίνονται και τα όσα συζητάμε γιατί μιλάμε για σύσταση γραφείου αντιμετώπισης περιστατικών αυθαιρεσίας την ίδια ώρα που το έγκλημα χρησιμοποιεί πολεμικά όπλα. [..] Είναι ελαφρώς αστείο να μιλάμε για αυθαιρεσία αστυνομικών όταν η Ελληνική Αστυνομία είναι η μόνη Αστυνομία της Ευρώπης,η οποία για να τραβήξει πιστόλι και να αμυνθεί έναντι των «μπουμπουκιών» της ντόπιας και ξένης εγκληματικότητας πρέπεινα πάρει πρώτα την άδεια από τα κανάλια ή από τον κ. Τσίπρα. Σ’ αυτό το γελοίο σημείο έχουμε καταλήξει.
Ο Άδωνις Γεωργιάδης ως Βουλευτής του ΛΑΟΣ τότε δεν έβλεπε πρόβλημα αστυνομικής βίας (πρακτικά βουλής 10.03.2011 σελ. 127):
Ποιο είναι το μείζον πρόβλημα; Η αστυνομική βία; Μα, είμαστεμε τα καλά μας; Θυμάστε τη σκηνή πριν μερικά χρόνια που ήτανο κ. Μίχας και η κ. Γεννηματά σ’ ένα αεροδρόμιο στο Βέλγιο και κοίταξαν λίγο στραβά έναν αστυνομικό; Θυμάστε, κύριε Όθωνα; Σε είκοσι δευτερόλεπτα τους είχαν μπαγλαρώσει οι αστυνομικοί στο πάτωμα, ένας θα θυμάστε στα κανάλια, πάταγε τον Μίχα στο σβέρκο με την αρβύλα και τους είχαν βάλει χειροπέδες. Στο Βέλγιο και στις Βρυξέλλες, κύριε Παπουτσή, επειδή τα ξέρετε. Είναι δυνατόν να πιστεύουμε στ’ αλήθεια ότι το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι η αστυνομική βία; Έχουμε την πιο λάιτ αστυνομία του δυτικού κόσμου. Κυρίες τις έχουμε, Αρσακειάδες. Δεν τους επιτρέπουμε να κάνουν τίποτα. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Και πότε; Την εποχή που έχουμε τεράστια αύξηση εγκληματικότητας, την εποχή που πεθαίνουν αστυνομικοί στο δρόμο, την εποχή που φοβάται ο πολίτης να μπει στο σπίτι του, αυτήν την εποχή βρήκε ο Παπουτσής να λύσει το πρόβλημα της αστυνομικής αυθαιρεσίας. Συγχαρητήρια! Ήταν το πρώτο θέμα που έπρεπε να λύσετε. Συγχαρητήρια! Λύσατε όλα τα άλλα θέματα και πήγατεστην αστυνομική βία.
Ο Μάκης Βορίδης, και αυτός ως Βουλευτής του ΛΑΟΣ τότε, έβρισκε αρκετή την ποινική και την πειθαρχική διερεύνηση και θεωρούσε ότι δεν εξυπηρετούσε τίποτα το γραφείο διερεύνησης περιστατικών αυθαιρεσίας (πρακτικά βουλής 10.03.2011 σελ. 134):
Για να έλθω τώρα στο νομοσχέδιο, την ώρα που έρχεστε και κάνετε όλα αυτά, ταυτόχρονα έρχεστε να νομοθετήσετε για ένα γραφείο, το οποίο δήθεν θα ελέγχει τις αυθαιρεσίες, την ώρα που ξέρετε ότι οι αυθαιρεσίες των αστυνομικών οργάνων ελέγχονται σε ποινικό επίπεδο και μάλιστα με αυστηρότατο –μπορώ να σας πω- τρόπο, τα δε δικαστήρια είναι δραματικά αυστηράστο ζήτημα της αντιμετωπίσεως των αστυνομικών που παραβαίνουν τα καθήκοντά τους. Ελέγχονται σε επίπεδο πειθαρχικό. Δεν είστε προφανώς ικανοποιημένοι από την πειθαρχική διαδικασία. Έχετε γραφείο ειδικό εσωτερικού ελέγχου. Η αστυνομία έχει εσωτερικό έλεγχο εδώ και πάρα πολύ καιρό. Και πρέπει να φτιάξετε κι ένα γραφείο ακόμη, το οποίο θα τρέχει μία παράλληλη διαδικασία. Τι εξυπηρετεί; Για να δέχεται, ενδεχομένως και υπό προϋποθέσεις και ανώνυμες καταγγελίες. [..] Σε καθεστώς αυξήσεως της εγκληματικότητας, η πολιτική της Κυβερνήσεώς σας είναι η μείωση των ποινών σε επίπεδο αντιεγκληματικό, να αφήνουμε ανυπεράσπιστο τον αστυνομικό και να φτιάχνουμε γραφείο αυθαιρεσιών.
Ο Συνήγορος του Πολίτη με τον Ν. 4443/2016
Η Κυβέρνηση Τσίπρα έφερε στα τέλη του 2016 τον Ν. 4443/2016 με τον οποίο ανατέθηκε η αρμοδιότητα του Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας στον Συνήγορο του Πολίτη. Μπορείτε να βρείτε όλο το υλικό που κατατέθηκε στην Βουλή εδώ.
Η Νέα Δημοκρατία αντιστάθηκε σθεναρά και σε αυτήν την προσπάθεια. Αλλά έκανε και κάτι πρωτοφανές. Ενώ το 2011 ήταν ενατίον της σύστασης του Γραφείου Αντιμετώπισης Περιστατικών Αυθαιρεσίας και καταψήφισε τον Ν. 3938/2011, το 2016 το εξήραν ως την μόνη ενδεδειγμένη λύση! Ξαφνικά, το νομοσχέδιο που είχαν καταψηφίσει έγινε η μόνη σωστή λύση!
Το Γραφείο Αντιμετώπισης Περιστατικών Αυθαιρεσίας του Ν. 3938/2011 δεν λειτούργησε ποτέ. Η σημαντική καινοτομία του νέου νόμου ήταν ότι η διερεύνηση περιστατικών αυθαιρεσίας ανατέθηκε σε ανεξάρτητη αρχή (Συνήγορος του Πολίτη) κι όχι στον πολιτικό προϊστάμενο της Αστυνομίας, όπως προέβλεπε ο νόμος του 2011.
Στην αιτιολογική έκθεση (σελίδα 19) γίνονταν η παραδοχή ότι τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί πράξεις βίας από ένστολο προσωπικό των σωμάτων ασφαλείας και από σωφρονιστικούς υπαλλήλους (δολοφονία Γρηγορόπουλου, κακομεταχείριση αλλοδαπών σε αστυνομικό τμήμα, βασανισμός κρατουμένου σε αστυνομικό τμήμα, η περίφημη υπόθεση της ζαρντινιέρας, βασανισμός μέχρι θανάτου σε σωφρονιστικό ίδρυμα, κ.α.).
Η εισηγήτρια της ΝΔ Κατερίνα Παπακώστα είχε ταχθεί κατά της λύσης του Συνηγόρου του Πολίτη λέγοντας (πρακτικά Βουλής 01.12.2016 σελ. 13):
“Η Νέα Δημοκρατία, της οποίας είμαι εισηγήτρια θεωρεί -και οφείλω να το καταθέσω στην Εθνική Αντιπροσωπεία- ότι για την αντιμετώπιση περιστατικών αυθαιρεσίας του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, η δόκιμη, η ορθή λύση είναι η ενεργοποίηση του γραφείου αντιμετώπισης περιστατικών αυθαιρεσίας που συνεστήθη με τον ν.3938/2011 με ταυτόχρονη ενίσχυση της ανεξαρτησίας του αλλά και των θεσμικών συνεπειών των αποφάσεών του”
Τα ίδια και ο Μάξιμος Χαρακόπουλος εκ μέρους της Νέας Δημοκρατίας (πρακτικά Βουλής 01.12.2016 σελ. 221) ο οποίος ενοχλήθηκε με το ότι "Ο Συνήγορος του Πολίτη θα έχει την ευχέρεια να μην αναφέρει καν τα στοιχεία του καταγγέλλοντος”. Είχε πει:
Θα πρέπει, επίσης, να αναγνωρίσουμε ότι κατά κοινή ομολογία, η Υπηρεσία Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΛΑΣ μέχρι σήμερα έχει αποδείξει ότι λειτουργεί αποτελεσματικά, κάνοντας πράξη την αυτοκάθαρση. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι σε αυτήν έχει ανατεθεί η διερεύνηση τέτοιων φαινομένων διαφθοράς και αυθαιρεσίας και σε άλλους φορείς του δημοσίου. Τα περιστατικά αυθαιρεσίας στα Σώματα Ασφαλείας και τους υπαλλήλους των καταστημάτων κράτησης αντιμετωπίζονται, βεβαίως, στη δικαιοσύνη ως προς το ποινικό μέρος και στα πειθαρχικά συμβούλια ως προς τις διοικητικές κυρώσεις [..] Η θέση της Νέας Δημοκρατίας είναι η ενεργοποίηση του θεσμού του Γραφείου Αντιμετώπισης αυθαιρεσίας με ταυτόχρονη αναβάθμιση και λειτουργική αυτονομία.
Ο Μάκη Βορίδης ο οποίος το 2011 ως Βουλευτής του ΛΑΟΣ ήταν σθεναρά αντίθετος στην σύσταση του Γραφείου Αντιμετώπισης Περιστατικών Αυθαιρεσίας του Ν. 3938/2011, το 2016 το θεώρησε ως ορθή λύση (πρακτικά Βουλής 01.12.2016 σελ. 249, 250):
“Ερχόμαστε, λοιπόν, τώρα και λέμε ότι θέλουμε και κάτι παραπάνω. Ποιο είναι το παραπάνω; Βάζουμε και μια τρίτη διαδικασία που τη συνδέουμε με την πειθαρχική, αναστέλλοντας όσο εκκρεμεί η τρίτη διαδικασία στο Συνήγορο του Πολίτη, την εξέλιξη της πειθαρχικής διαδικασίας κατ’ ελάχιστον για έξι μήνες, τρεις και τρεις με τη νομοτεχνική βελτίωση που φέρνει ο Υπουργός. Επομένως, δημιουργούμε την υποχρέωση στον ελεγχόμενο να απολογείται στην ποινική δικαιοσύνη, στην πειθαρχική δικαιοσύνη, στον Συνήγορο του Πολίτη. Κάνουμε μια μίξη πειθαρχικής διαδικασίας και διαδικασίας ενώπιον του Συνηγόρου του Πολίτη και τίθεται το εξής ερώτημα: Πρώτον, αυτό είναι αποτελεσματικό; Δεύτερον, μήπως είναι πλέον υπερβολικό; [..] Τρίτον, ακόμα και για αυτούς που ανησυχούν, γιατί σε τελευταία ανάλυση δεν ενεργοποιείται η διαδικασία του Γραφείου, που με μια διαταξούλα μπορούσε να θεσπιστεί η λειτουργική του ανεξαρτησία; Και, τελικώς, το βασικό ερώτημα είναι αν θα τρέχουν παράλληλα τρεις διαδικασίες. Αυτό, λοιπόν, είναι μια υπερβολική διαδικασία για τους βαρυνομένους ειδικά εξαιτίας των δυσμενών συνεπειών.
Ακολουθήστε μας στο BlueSky, στο mastodon, στο twitter και στο Facebook
