Η προσπάθεια των νοσταλγών της Χούντας να ξαναγράψουν την ιστορία βρίσκει εύφορο έδαφος στην άνοδο της ακροδεξιάς. Η προσπάθεια αναθεώρησης της ιστορίας δεν είναι τωρινή αλλά ξεκίνησε την αμέσως επόμενη ημέρα από μακελειό στο Πολυτεχνείο και συνεχίζεται εντατικά μέχρι και σήμερα. Οι νοσταλγοί της Χουντας κανονικοποιήθηκαν και δεν είναι πλέον απομονωμένοι στο κοινωνικό περιθώριο όπου ανήκουν. Δεν είναι δακτυλοδεικτούμενοι, δεν ντρέπονται να κρύψουν την αμάθειά τους αλλά, αντιθέτως, διεκδικούν ευθαρσώς την ψήφο των πολιτών. Τα παραδοσιακά media τους προσκαλούν χωρίς να έχουν κανένα απολύτως πρόβλημα που τους καθιστούν συνομιλητές τους. Η ευκολία με την οποία τους δίνουν βήμα για να αναπαράγουν το δηλητήριό τους, τους καθιστά ύποπτους. Τους κανονικοποιούν, τους απενεχοποιούν και τους κάνουν mainstream. Το άρθρο αυτό είναι αφιερωμένο σε όλους όσοι αγωνίστηκαν, αγωνίζονται και έχασαν την ζωή τους για την Δημοκρατία και την Ελευθερία.
Ακολουθήστε μας στο BlueSky, στο mastodon, στο twitter και στο Facebook
Υπόβαθρο
Ήταν προφανές ότι η Χούντα της 21ης Απριλίου 1967 δεν θα επέτρεπε στα Πανεπιστήμια να συνεχίσουν να λειτουργούν ως εστίες διεκδικήσεων, ως χώροι ελευθερίας και δημοκρατία.
Με το Νομοθετικό Διάταγμα 93/1969 (ΦΕΚ Α 8/22.01.1969) το οποίο εκδόθηκε τον Γενάρη του 1969, η Χούντα κατέπνιγε τις ακαδημαϊκές ελευθερίες και προέβλεπε αυστηρές πειθαρχικές ποινές για μια σειρά πράξεων, μεταξύ των οποίων για την αποχή από τα μαθήματα και για την επιδίωξη της εφαρμογής "ιδεών που έχουν σκοπό την ανατροπή του κοινωνικού καθεστώτος (άρθρο 120).
Τον Απρίλιο του ίδιου έτους, με το Νομοθετικό Διάταγμα 180/1969 (ΦΕΚ Α 77/30.04.1969) διορίστηκε Κυβερνητικός Επίτροπος σε κάθε Πανεπιστήμιο για να ασκεί την "κρατική εποπτεία" και να "παρακολουθεί την εφαρμογή των νόμων". Στην θέση αυτή μπορούσαν να διοριστούν διατελέσαντες τακτικοί καθηγητές, εν ενεργεία ή συνταξιούχοι ανώτατοι δημόσιοι, πολιτικοί ή στρατιωτικοί υπάλληλοι ή ανώτατοι δικαστικοί λειτουργοί ή επιστήμονες αναγνωρισμένου κύρους. Ο Κυβερνητικός Επίτροπος συμμετείχε χωρίς ψήφο στις συνεδριάσεις της Συγκλήτου, των Γενικών Συνελεύσεων των Καθηγητών κλπ. Είχε δικαίωμα να καταθέτει και προτάσεις και να εκφέρει γνώμη για κάθε ζήτημα.
Η προσπάθεια οικοδόμησης καθεστώτος συνεχίστηκε εντατικά. Την 1η Ιανουαρίου 1971, με μία σειρά Νομοθετικών Διαταγμάτων (ΦΕΚ Α 1/01.01.1971) η Χούντα ρύθμισε στα μέτρα της μία σειρά ζητημάτων όπως οι δημόσιες συναθροίσεις, η κατάσταση πολιορκίας (στρατιωτικός νόμος), τα πολιτικά κόμματα, την ευθύνη υπουργών, το Συνταγματικό Δικαστήριο κλπ.
Η κλασική επιχειρηματολογία των νοσταλγών της χούντας περιλαμβάνει ισχυρισμούς όπως:
- Οι φοιτητές δεν είχαν πολιτικά αιτήματα παρά μόνο συνδικαλιστικά
- Είχαν πολιτικά αιτήματα αλλά τί δουλειά είχαν να ανακατεύονται με τα πολιτικά
- Το Πολυτεχνείο εμφανίστηκε στα ξαφνικά. Μέχρι τότε επικρατούσε ηρεμία.
- Δεν υπήρχαν νεκροί στο Πολυτεχνείο.
- Υπήρχαν νεκροί αλλά δεν ήταν μέσα στο Πολυτεχνείο
- Υπήρχαν νεκροί αλλά δεν ήταν πάνω - κάτω - δεξιά ή αριστερά από το Πολυτεχνείο
- Η χώρα όδευε προς την Δημοκρατία και οι φοιτητές την κατέστρεψαν
Όπως αποδεικνύεται στο άρθρο αυτό, οι φοιτητές είχαν συνδικαλιστικά αιτήματα αλλά πάντοτε προέβαλαν και πολιτικά αιτήματα. Κάθε φοιτητική κινητοποίηση του 1972 και του 1973 περιελάμβανε και το αίτημα για Δημοκρατία και Ελευθερία. Ο αναβρασμός και οι κινητοποιήσεις είχαν ξεκινήσει από τα τέλη του 1972 οπότε και έγιναν ελεγχόμενες και διαβλητές φοιτητικές εκλογές. Η χούντα απάντησε με την υποχρεωτική στράτευση των φοιτητών. Οι φοιτητές δεν αποσύρθηκαν με το μέτρο αυτό αλλά πάλεψαν ακόμα περισσότερο. Από το Φθινόπωρο του 1973 επικρατούσε και πάλι αναβρασμός στα Πανεπιστήμια στα οποία γίνονταν συνεχώς συγκεντρώσεις και συνελεύσεις. Δεν εμφανίστηκε, λοιπόν, ως κεραυνός εν αιθρία το Πολυτεχνείο. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν το αποκορύφωμα μιας πορείας αγώνων και κινητοποιήσεων. Η δήθεν "φιλελευθεροποίηση" και η πορεία προς την "νέα δημοκρατία" είναι παραμύθι μεγαλύτερο και από αυτά του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν.
Οι φοιτητικές εκλογές του 1972
Οι φοιτητικοί σύλλογοι λειτουργούσαν με διορισμένες κι όχι εκλεγμένες διοικήσεις. Οι φοιτητικές εκλογές είχαν πάψει. Τη Δευτέρα 9 Οκτωβρίου 1972 δημοσιεύτηκε η πληροφορία ότι η ελεγχόμενη από την Χούντα ΕΦΕΕ θα ανακοίνωνε στις 10.10.1972 την διενέργεια φοιτητικών εκλογών οι οποίες θα γίνονταν μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του ίδιου έτους [Μακεδονία 10.10.1972 σελ. 1].
Ο Βύρων Σταματόπουλος, Υφυπουργός στον "Πρωθυπουργό" Παπαδόπουλο, είχε πει στις 6 Νοεμβρίου 1972 ότι οι φοιτητικές εκλογές ήταν πολύ σημαντικές διότι γίνονταν στο πλαίσιο της διαδικασίας της "νέας δημοκρατίας" η οποία ήταν σε εξέλιξη [Μακεδονία 07.11.1972 σελ. 11].
Εννοούσε την λεγόμενη "φιλελευθεροποίηση" του καθεστώτος, όπως έμεινε ευρύτερα γνωστή.
Στην Θεσσαλονίκη οι φοιτητικές εκλογές προκηρύχθηκαν για την Δευτέρα 20 Νοεμβρίου 1972 [Μακεδονία 21.10.1972].
Στην Αθήνα, οι Γενικές Συνελεύσεις ήταν "τεταμένες".
Την Τετάρτη 25 Οκτωβρίου 1972, η ελεγχόμενη από την Χούντα ΕΦΕΕ ανακοίνωσε την διενέργεια φοιτητικών εκλογών για τη Δευτέρα 20 Νοεμβρίου 1972 [Μακεδονία 26.10.1972 σελ. 11].
Ήταν αυτονόητο ότι η Χούντα δεν θα επέτρεπε την διεξαγωγή αδιάβλητων εκλογών.
Με ανακοινώσεις τους την Παρασκευή 17 Νοεμβρίου 1972 φοιτητές της Παντείου καθώς και σύλλογοι Πατρινών & Ηλείων φοιτητών Αθηνών, ανακοίνωσαν ότι θα απέχουν των εκλογών διότι δεν υπήρχαν εγγυήσεις για το αδιάβλητο. Είχαν ζητήσει να γίνει η διεξαγωγή των εκλογών και της καταμέτρησης σε αμφιθέατρο ώστε να παρακολουθούν την διαδικασία όσο περισσότεροι φοιτητές γίνεται, αντί να γίνουν στην στενή αίθουσα του φοιτητικού συλλόγου [Μακεδονία 18.11.1972 σελ. 7].
Οι φοιτητικές εκλογές διενεργήθηκαν την Δευτέρα 20 Νοεμβρίου 1972.
Η προετοιμασία των φοιτητικών εκλογών
Πριν την διεξαγωγή των εκλογών, διορίστηκαν δοτά Διοικητικά Συμβούλια στους φοιτητικούς συλλόγους τα οποία καθόρισαν τους όρους και τις προϋποθέσεις με τις οποίες θα γίνονταν τόσο οι Γενικές Συνελεύσεις πριν από τις εκλογές όσο και οι ίδιες οι εκλογές. Ο έλεγχος των Γενικών Συνελεύσεων και της εκλογικής διαδικασίας από τα δοτά Διοικητικά Συμβούλια ήταν κρίσιμης σημασίας για να μπορέσουν να ελέγξουν οι Χουντικοί και το αποτέλεσμα των εκλογών.
Σε ό,τι αφορά στους υποψηφίους οι οποίοι θα κατέβαιναν στις εκλογές, υπήρχαν δύο κατηγορίες: εκείνοι οι οποίοι ήταν προσκείμενοι στα δοτά Διοικητικά Συμβούλια και οι άλλοι.
Τα μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων, τα οποία ήταν προσκείμενα στην χουντική ΕΦΕΕ και στις λοιπές δοτές οργανώσεις τα αποκαλούσαν "η πλειοψηφία" ενώ οι υπόλοιποι που δεν ήταν προσκείμενοι ήταν η "μειοψηφία" ή "εξτρεμιστές" [βλ. Μακεδονία 26.10.1972, 31.10.1972, 01.11.1972].
Τα δοτά Διοικητικά Συμβούλια έθεσαν ασφυκτικές προθεσμίες για την εγγραφή των φοιτητών στους εκλογικούς καταλόγους και δεν έδωσαν παρατάσεις ώστε να μπορέσουν να εγγραφούν και φοιτητές οι οποίοι διέμεναν σε άλλες περιοχές της χώρας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον περιορισμό του εκλογικού σώματος άρα και τον έλεγχο του. Για παράδειγμα, στην Νομική Σχολή εγγράφηκαν μόνο 417 φοιτητές.
Μετά από αυτό το πρώτο βήμα του ελέγχου των εκλογικών καταλόγων, τα δοτά Διοικητικά Συμβούλια αρνήθηκαν στους λοιπούς υποψηφίους να συγκροτηθούν εφορευτικές επιτροπές κοινής αποδοχής. Αρνήθηκαν στους λοιπούς υποψηφίους να έχουν τους εκπροσώπους τους παρόντες κατά την διενέργεια των εκλογών για να την ελέγχουν.
Φρόντισαν να γίνουν οι εκλογές σε μικρές και στενές αίθουσες ώστε να δημιουργηθεί συνωστισμός και να μην χωράνε φοιτητές οι οποίοι θα λειτουργούσαν ως παρατηρητές για να ελέγχουν το αδιάβλητο της διαδικασίας.
Ως κάλπες χρησιμοποιήθηκαν κούτες από γάλατα οι οποίες ήταν τοποθετημένες σε σημεία τα οποία δεν ήταν ορατά (προκαλεί αμηχανία το γεγονός ότι στις εκλογές για την ανάδειξη νέου προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ την Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2024 χρησιμοποιήθηκαν ως κάλπες τέτοιες κούτες).
Οι ψηφίσαντες δεν υπέγραφαν στους καταλόγους ότι άσκησαν το δικαίωμα ψήφου και δεν μπορούσε να ελεγχθεί το εάν ψήφισαν και πρόσωπα που δεν είχαν δικαίωμα ή εάν ψήφισαν 2 και 3 φορές κάποιοι.
Εκλογές
Την ημέρα των εκλογών, στο Πολυτεχνείο και στην Νομική Αθηνών σημειώθηκαν εντάσεις από τις διαμαρτυρίες των υποψηφίων οι οποίοι δεν ήταν προσκείμενοι στα δοτά Διοικητικά Συμβούλια και οι οποίοι είχαν αποκλειστεί από το να έχουν εκπροσώπους στις εφορευτικές επιτροπές. Οι υποψήφιοι αυτοί αλλά και άλλοι φοιτητές, απείχαν από τις εκλογές σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις νόθες και διαβλητές πρακτικές. Στην Νομική περί τους 700 φοιτητές συγκεντρώθηκαν έξω από την γραμματεία για διαμαρτυρία. Ο πρύτανης Τούντας τους ζήτησε να διαλυθούν κι εκείνοι του απάντησαν ότι είναι η πλειοψηφία [Μακεδονία 21.11.1972]. Τα αποτελέσματα ήταν νόθα.
Τις επόμενες ημέρες, ομάδες φοιτητών οι οποίοι είτε απείχαν είτε ήταν υποψήφιοι, δημοσίευαν τις καταγγελίες τους για την νοθεία και τις διαβλητές πρακτικές [Μακεδονία 23.11.1972 σελ. 9].
Η ελεγχόμενη από την Χούντα ΕΦΕΕ αποκαλούσε "θλιβερή μειοψηφία αντιδραστικών" τους φοιτητές οι οποίοι έκανα τις καταγγελίες και τις διαμαρτυρίες.
Αποχή στο Πολυτεχνείο & εξέγερση της Νομικής 1973
Κινητοποιήσεις Υπομηχανικών
Από τα τέλη Νοεμβρίου του 1972 βρίσκονταν σε εξέλιξη οι κινητοποιήσεις των Υπομηχανικών οι οποίοι αντιδρούσαν στην επιχειρούμενη υπαγωγή των σχολών τους στα Κέντρα Ανωτέρας Τεχνικής Εκπαίδευσης (ΚΑΤΕ) τα οποία είχαν ιδρυθεί με το Νομοθετικό Διάταγμα 652/1970 (ΦΕΚ Α 180/29.08.1970).
Στην Γενική Συνέλευση της Πέμπτης 16 Νοεμβρίου 1972 οι Υπομηχανικοί αποφάσισαν την αποχή από τα μαθήματά τους [Μακεδονία 17.11.1972 σελ. 4].
Από την άλλη, οι σπουδαστές του Πολυτεχνείου αντιδρούσαν στο ενδεχόμενο να μην υπαχθούν οι Υπομηχανικοί στα ΚΑΤΕ.
Στις 29.11.1972 και ενώ η αποχή των Υπομηχανικών συνεχίζονταν, με ανακοίνωσή του, ο Σύλλογος Καθηγητών τους καλούσε να επανέλθουν στα μαθήματά τους αλλιώς θα προχωρούσαν σε αναστολή των μαθημάτων ή και σε κατάργηση της σχολής [Μακεδονία 30.11.1972 σελ. 5].
Με το Βασιλικό Διάταγμα 769 (ΦΕΚ Α 223/12.12.1972) περί Επαγγελματικών δικαιωμάτων των Υπομηχανικών, η Χούντα προσπάθησε να τους καθησυχάσει και να δείξει ότι ενδιαφέρεται για τις ανησυχίες τους.
Στο ΒΔ 769/1972 αντέδρασαν οι Τοπογράφοι του Πολυτεχνείου, διότι απέδιδε δική τους επαγγελματική ύλη στους Υπομηχανικούς, και στις 15 Δεκεμβρίου 1972 κήρυξαν τριήμερη αποχή.
Η αποχή των Υπομηχανικών Αθηνών και Θεσσαλονίκης συνεχίστηκε και στον αγώνα τους συμπαραστάθηκαν και άλλες σχολές όπως η Φιλοσοφική, η Ανωτάτη Εμπορική Αθηνών.
Την Παρασκευή 15 Δεκεμβρίου 1972, οπότε οι υπομηχανικοί είχαν συμπληρώσει 24 ημέρες αποχής, ο Σύλλογος Καθηγητών αποφάσισε την αποβολή τους για 30 ημέρες [Μακεδονία 16.12.1972 σελ. 1].
Επειδή το Σάββατο 15 Δεκεμβρίου 1972 οι υπομηχανικοί αποφάσισαν στην Γενική Συνέλευση που έκαναν, την συνέχιση της αποχής μέχρι να ικανοποιηθούν τα αιτήματά τους, την Δευτέρα 18 Δεκεμβρίου 1972 αποφασίστηκε η 2η αποβολή τους, για 20 ημέρες αυτή την φορά [Μακεδονία 19.12.1972 σελ. 8].
Αρχές Ιανουαρίου του 1973 ακολούθησαν συναντήσεις εκπροσώπων των Υπομηχανικών με κυβερνητικούς όπως ο Βύρων Σταματόπουλος, προς εξέυρεση λύσης.
Την Πέμπτη 4 Ιανουαρίου 1973 οι Πολιτικοί Μηχανικοί του Πολυτεχνείου εξήγγειλαν την δική τους αποχή εάν δεν γίνονταν η υπαγωγή των Υπομηχανικών στα ΚΑΤΕ.
Η αποχή των Πολ. Μηχανικών του Πολυτεχνείου τελικά έγινε και διήρκησε μέχρι την Παρασκευή 19 Ιανουαρίου 1973 [Μακεδονία 20.01.1972 σελ. 9].
Την Παρασκευή 12 Ιανουαρίου 1973 οι Υπομηχανικοί Αθηνών αποφάσισαν να διακόψουν την αποχή ώστε να διευκολυνθούν οι διαβουλεύσεις με κυβερνητικούς [Μακεδονία 13.01.1973 σελ. 10].
Καταστατικός Χάρτης Ανώτατης Εκπαίδευσης
Στον αναβρασμό που επικρατούσε στα Πανεπιστήμια ήρθε να προστεθεί και το προσχέδιο Νομοθετικού Διατάγματος "Περί Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων".
Την Παρασκευή 10 Δεκεμβρίου 1971 είχε ανακοινωθεί από το Υπουργείο Παιδείας η συγκρότηση Επιτροπής προς σύνταξη "καταστατικού χάρτη" για τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας.
Η Επιτροπή του Καταστατικού Χάρτη είχε ως Πρόεδρο τον καθηγητή Ιωάννη Ξανθάκη και ως αντιπρόεδρο τον Πρύτανη του Παν. Αθηνών Κ. Αλεξόπουλο.
Στην Επιτροπή συμμετείχε και ο Αναστ. Γιανουλάτος, ιερέας και Γενικός Δ/ντης της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος [Μακεδονία 11.12.1971 σελ. 9].
Η Επιτροπή Ξανθάκη για την σύνταξη του Καταστατικού Χάρτη ήταν διαφορετική από την Επιτροπή Παιδείας η οποία είχε συσταθεί τον Ιούνιο του 1971 με την Απόφαση του Δικτάτορα υπ' αρ. 5600/1971 (ΦΕΚ Β 481/23.06.1971).
Η Επιτροπή Παιδείας αποτελούνταν από τρεις Υποεπιτροπές (ανώτατης, γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης).
Οι Υποεπιτροπές στελεχώθηκαν τον Νοέμβριο του 1971 (ΦΕΚ Β 921/15.11.1971, και ΦΕΚ Β 926/17.11.1971).
Τα πορίσματα της Επιτροπής Παιδείας μπορείτε να τα βρείτε εδώ.
Το τελικό σχέδιο του καταστατικού χάρτη καταρτίστηκε και τέθηκε προς συζήτηση στην Επιτροπή τον Ιούλιο του 1972 [Μακεδονία 06.07.1972 σελ. 3].
Το προσχέδιο του Νομοθετικού Διατάγματος για τον καταστατικό χάρτη διέρρευσε στον Τύπο το Γενάρη του 1973 στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ.
Το προσχέδιο προέβλεπε την εκλογή καθηγητών ουσιαστικά από τον Υπ. Παιδείας [Παπαδάκης - Σπαθαράκη "Ο κανόνας της απόλυτης βεβαιότητας - Εξουσία και έλεγχος στην εκπαιδευτική και πανεπιστημιακή πολιτική της Απριλιανής δικτατορίας].
Το προσχέδιο προέβλεπε μέτρα ιδεολογικής επιτήρησης εντός των πανεπιστημίων όπως την συνέχιση της επιτήρησης από Κυβερνητικό Εκπρόσωπο εντός των Πανεπιστημίων, πρότεινε την συμμετοχή εκπροσώπου φοιτητών στην Σύγκλητο, χωρίς δικαίωμα ψήφου, μόνο για φοιτητικά κι όχι για οργανωτικά - λειτουργικά ζητήματα, έθετε αυστηρούς περιορισμούς στο δικαίωμα του συνέρχεσθαι κλπ. [Στ. Ζλατίδου "Ελληνική εκπαιδευτική πολιτική και θεσμικό πλαίσιο της ανώτατης εκπαίδευσης από το 1932 έως το 1982 - Από τον Ν.5343/1932 στο Ν.1268/1982" 2016, σελ. 265-266].
Το προσχέδιο του καταστατικού χάρτη της Επιτροπής Ξανθάκη δεν προχώρησε.
Τον Σεπτέμβριο του 1973 η Υποεπιτροπή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΦΕΚ Β 921/15.11.1971) της Επιτροπή Παιδείας (ΦΕΚ Β 481/23.06.1971) παρουσίασε το πόρισμά της για την Ανώτατη Εκπαίδευση.
Τα πορίσματα της Επιτροπής Παιδείας μπορείτε να τα βρείτε εδώ.
Κινητοποιήσεις στις αρχές του 1973
Τον Γενάρη του 1973 ξεκίνησαν οι κινητοποιήσεις των φοιτητών, εκτός των άλλων, και για το ζήτημα του "καταστατικού χάρτη ανώτατης εκπαίδευσης".
Το αίτημα για την διεξαγωγή ελεύθερων και αδιάβλητων εκλογών στα Πανεπιστήμια ήταν διαρκές και δεν εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1973.
Επιπλέον, υπήρχε στα σκαριά ένα σχέδιο της Χούντας για την εισαγωγή ιδιωτικών πανεπιστημίων δηλαδή, η ιδιωτικοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης.
Τα παραπάνω ζητήματα μοιάζουν να αφορούν αποκλειστικά τις συνδικαλιστικές διεκδικήσεις των σπουδαστών, οι οποίες δεν είχαν κάποια σχέση με το γενικότερο πολιτικό πλαίσιο της περιόδου.
Ωστόσο, οι κινητοποιήσεις των φοιτητών στις αρχές του 1973, δεν έγιναν μόνο για τα αμιγώς συνδικαλιστικά ζητήματα. Οι φοιτητές δεν αγωνίστηκαν αποκλειστικά και μόνο για ζητήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Διεκδίκησαν πολλά περισσότερα. Το αίτημα τους για ελεύθερες φοιτητικές εκλογές και για δωρεάν παιδεία συνυπήρχε με το αίτημα τους για ελευθερία και δημοκρατία. Οι διεκδικήσεις τους δεν ήταν αποκομμένες από την κοινωνία.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973 αποτελούσε την συνέχεια των φοιτητικών κινητοποιήσεων οι οποίες ξεκίνησαν το 1972 και συνεχίστηκαν τον Γενάρη και τον Φλεβάρη του 1973.
Είναι ανακριβής ο ισχυρισμός ο οποίος κομίζεται από την ακροδεξιά ότι μέχρι τον Νοέμβριο του 1973 επικρατούσε τάχα ηρεμία στα Πανεπιστήμια και ότι δήθεν απουσίαζαν οι κινητοποιήσεις. Το αντίθετο είναι ακριβές. Οι φοιτητές πάλεψαν και διεκδίκησαν όλο το προηγούμενο χρονικό διάστημα και μάλιστα υπερβαίνοντας το μέτρο και το πλαίσιο των δυνατοτήτων που τους έδιναν οι χουντικοί θεσμοί.
Αντιδράσεις για τον καταστατικό χάρτη
Οι πρώτες αντιδράσεις των φοιτητών κατά του "καταστατικού χάρτη ανώτατης εκπαίδευσης" καταγράφηκαν στις 12 Γενάρη 1973 από τον φοιτητικό σύλλογο "Θέμις" της Νομικής Σχολής Αθηνών [Μακεδονία 13.01.1973 σελ. 6].
Τον ίδιο μήνα, οι φοιτητές του Πολυτεχνείου πληροφορήθηκαν την ύπαρξη ενός Ιδιωτικού Τεχνολογικού Ινστιτούτου, του "New York Technology Institute" στην Αγία Παρασκευή [Ιός, 16.11.2008].
Η ιδιωτικοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης ήταν υπαρκτό γεγονός, παρά το γεγονός ότι το άρθρο 17 παρ. 4 του "Συντάγματος" του 1968 όριζε ότι τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι αποκλειστικά νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (σας θυμίζει κάτι?).
Από το Σάββατο 20 Ιανουαρίου 1973, οι φοιτητές της Αρχιτεκτονικής ξεκίνησαν την αποχή από τα μαθήματα της σχολής τους, ως αντίδραση στην προσπάθεια της χούντας να ιδρύσει ιδιωτικά πανεπιστήμια αλλά και ως αντίδραση στον "καταστατικό χάρτη" ανώτατης εκπαίδευσης [Ριζοσπάστης 18.02.2023].
Η Γενική Συνέλευση της Αρχιτεκτονικής η οποία έγινε το Σάββατο 20 Ιανουαρίου 1973, αποφάσισε την αποχή των σπουδαστών από τα μαθήματα μέχρι και την Τετάρτη 24 Ιανουαρίου 1973, οπότε και θα αποφάσιζε εκ νέου [Ιός, 16.11.2008].
Την ίδια ημέρα, Σάββατο 20 Φεβρουαρίου 1973, έξι σύλλογοι φοιτητών ανακοίνωσαν την διοργάνωση συζήτησης για την Τρίτη 21 Ιανουαρίου 1973 στο θέατρο "Γκλόρια" για το σχέδιο του "καταστατικού χάρτη" [Μακεδονία 21.01.1973 σελ. 20].
Το θέατρο όμως δεν τους παραχώρησε τον χώρο για να γίνει η εκδήλωση κι έτσι, μεταφέρθηκε για την Πέμπτη 23 Ιανουαρίου 1973 [Μακεδονία 23.01.1973 σελ. 11].
Την Τρίτη 23 Ιανουαρίου, δημοσιεύματα διέψευσαν την ύπαρξη νομοσχεδίου για τον καταστατικό χάρτη της ανώτατης εκπαίδευσης, τον οποίο απέδωσαν σε προτάσεις ομάδας εργασίας καθηγητών οι οποίοι δεν απηχούσαν τις θέσεις της Χούντας [Μακεδονία 24.01.1973 σελ. 1].
Οι κινητοποιήσεις των φοιτητών επεκτάθηκαν και σε άλλες σχολές και αφορούσαν κυρίως σε συνελεύσεις των φοιτητικών συλλόγων, αποχές από τα μαθήματα και συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας στους χώρους των σχολών.
Την 26η Ιανουαρίου, οι 6 σύλλογοι φοιτητών, που ήθελαν να κάνουν την εκδήλωση στο θέατρο "Γκλόρια" και οι οποίοι δεν πείστηκαν από την διάψευση του "καταστατικού χάρτη" της 23ης Ιανουαρίου, εξέδωσαν ανακοίνωση με την οποία ζήτησαν να έχουν λόγο στην διαμόρφωση των ρυθμίσεων, ζήτησαν την σύγκληση γενικών συνελεύσεων και κατήγγειλαν ότι και άλλα θέατρα ή χώροι δεν τους παραχωρούσαν αίθουσα για να γίνει η εκδήλωση [Μακεδονία 27.01.1973 σελ. 9].
Την Τετάρτη 24 Ιανουαρίου 1973, δηλαδή την επόμενη ημέρα της διάψευσης της ύπαρξης του "καταστατικού χάρτη", δημοσιεύματα ανέφεραν ότι συζητήθηκε από την "Συμβουλευτική Επιτροπή" ένα νομοσχέδιο για την ίδρυση ιδιωτικών ανώτερων σχολών.
Η Σύγκλητος του Πολυτεχνείου, την Πέμπτη 25 Ιανουαρίου 1973, αποφάσισε την αναστολή των μαθημάτων της Αρχιτεκτονικής και της σχολής Χημικών - Μεταλλειολόγων Μηχανικών για 10 ημέρες λόγω της αποχής των φοιτητών από τα μαθήματα.
Επειδή οι φοιτητές εξακολούθησαν την απόχη από τα μαθήματα, η Σύγκλητος του Πολυτεχνείου αποφάσισε την επέκταση της αναστολής των μαθημάτων σε όλο το πανεπιστήμιο, κι όχι σε μερικές μόνο σχολές, την Παρασκευή 26 Ιανουαρίου 1973 [Μακεδονία 27.01.1973 σελ. 1].
Ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις παρέμειναν στο Πολυτεχνείο, στον χώρο των Προπυλαίων.
Το Σάββατο 27 Ιανουαρίου αποφάσισε αποχή και η Σχολή Καλών Τεχνών [Μακεδονία 28.01.1973 σελ. 10].
Η αναστολή αυτή κράτησε 3 μέρες. Την Δευτέρα 29 Ιανουαρίου, η Σύγκλητος αποφάσισε την επανέναρξη λειτουργίας του Πολυτεχνείου χωρίς ωστόσο να έχει πάψει η αποχή των φοιτητών [Μακεδονία 30.01.1973 σελ. 1]. Οι φοιτητές δεν επέστρεψαν στα μαθήματα μέχρι να επανεξετάσουν την στάση τους.
Η Αρχιτεκτονική, το τμήμα Χημικών Μηχανικών και το ε' έτος των Πολιτικών Μηχανικών συνέχισαν την αποχή και μετά την επαναλειτουργία του Πολυτεχνείου.
Οι κινητοποιήσεις επεκτάθηκαν και σε άλλες σχολές, πέρα από το Πολυτεχνείο, ακόμα και στην Σιβιτανίδειο.
Στην ΑΣΟΕ, 12 φοιτητές κλήθηκαν από τον Πρύτανη σε απολογία επειδή κυκλοφόρησαν μελέτη περί των προβλημάτων τόσο του πανεπιστημίου τους όσο και για την ανώτατη εκπαίδευση γενικότερα [Μακεδονία 01.02.1973 σελ. 1 & σελ. 9].
Την συμπαράστασή τους στους 12 της ΑΣΟΕ εξέφρασαν κατά τις Γενικές τους Συνελεύσεις οι σπουδαστές της Αρχιτεκτονικής και Μηχανολόγων - Ηλεκτρολόγων.
Κατά την Γενική Συνέλευση της Αρχιτεκτονικής την Πέμπτη 1 Φεβρουαρίου 1973 οι φοιτητές αποφάσισαν την συνέχιση της αποχής. Με ψήφισμα, η Γενική Συνέλευση ζήτησε την έκδοση σαφούς Νομοθετικού Διατάγματος για τα ιδιωτικά ξενόγλωσσα πανεπιστήμια και την συμμετοχή τους στις εργασίες του "καταστατικού χάρτη" ανώτατης εκπαίδευσης. Κατήγγειλαν την παραβίαση του πανεπιστημιακού ασύλου και τις πειθαρχικές διώξεις κατά των 12 της ΑΣΟΕ [Μακεδονία 02,02,1973 σελ. 9].
Η Γενική Συνέλευση της σχολής Πολιτικών Μηχανικών αποφάσισε την συνέχιση της αποχής, ήρε την εμπιστοσύνη της στον Πρόεδρο της ΓΣ, καταψήφισε την διοίκηση του Φοιτητικού Συλλόγου η οποία είχε προκύψει κατά τις φοιτητικές εκλογές της 20ης Νοεμβρίου 1972 και προανήγγειλε την προσφυγή στην δικαιοσύνη για τον διορισμό προσωρινής διοίκησης [Μακεδονία 03.02.1973 σελ. 1].
Οι πειθαρχικές διώξεις κατά των φοιτητών, βασισμένες στο Νομοθετικό Διάταγμα 93/1969 (ΦΕΚ Α 8/22.01.1969) του οποίου την κατάργηση ζητούσαν, ήταν συνεχείς ώστε να καμφθεί το ελεύθερο φρόνημά τους.
Η απολογία των 12 της ΑΣΟΕ θα γίνονταν ομαδικά την Δευτέρα 5 Φεβρουαρίου 1973 ενώπιον του Πρύτανη Χρυσοχέρη.
Περί τους 200 φοιτητές της ΑΣΟΕ υπέγραψαν δήλωση συμπαράστασης προς τους 12 [Μακεδονία 04.02.1973 σελ. 10].
Κατά την απολογία των 12, πάνω από 600 φοιτητές συγκεντρώθηκαν στο προαύλιο της σχολής για συμπαράσταση φωνάζοντας συνθήματα όπως "Ελεύθερη Παιδεία", "Έξω οι φασίστες", "Ελευθερία", "Δημοκρατία" και τραγούδησαν το "πότε θα κάνει ξαστεριά".
Οι 12 απέκρουσαν τους ισχυρισμούς του Πρύτανη ότι πίσω τους κρύβονται άλλοι.
Όταν ολοκλήρωσαν την απολογία τους οι 12, μίλησαν στους συναδέλφους τους και ζήτησαν την σύγκληση Γ.Σ. προς ανάδειξη αιρετής διοίκησης [Μακεδονία 06.02.1973 σελ. 8].
Την Τρίτη 6 Φεβρουαρίου 1973, οι Συνελεύσεις των Συλλόγων του Πολυτεχνείου αποφάσισαν την καθολική αποχή ζητώντας την συμμετοχή τους στην κατάρτιση του καταστατικού χάρτη, την κατάργηση του ΝΔ 93/1969 περί πειθαρχικών ποινών και του ΝΔ 180/1969 περί κυβερνητικών επιτρόπων στα πανεπιστήμια.
Η ΑΣΟΕ απάντησε στο ζήτημα των 12 εναντίον των οποίων κινήθηκε η πειθαρχική διαδικασία [Μακεδονία 07.02.1973 σελ. 10].
Εις βάρος των 12 της ΑΣΟΕ επιβλήθηκε η ποινή της επίπληξης το Σάββατο 10 Φεβρουαρίου 1973.
Σε συνάντηση με το Συμβούλιο του Συλλόγου Πολιτικών Μηχανικών την Παρασκευή 9 Φεβρουαρίου 1973, ο χουντικός Υπ. Παιδείας Γκαντώνας ισχυρίστηκε ότι ουδέποτε δόθηκε άδεια για την λειτουργία ιδιωτικού πανεπιστημίου κι ότι αυτό απαγορεύεται από το "Σύνταγμα" του 1968 [Μακεδονία 10.02.1973 σελ. 1].
Υποχρεωτική στράτευση
Η Χούντα αποφάσισε να κλιμακώσει την κατάσταση.
Απάντησε στις αξιώσεις των φοιτητών το Σάββατο 10 Φεβρουαρίου 1973 με το Νομοθετικό Διάταγμα 1347/1973 (ΦΕΚ Α 35/10.02.1973) το οποίο έδινε το δικαίωμα στον Υπουργό Εθνικής Άμυνας, δηλαδή στον Παπαδόπουλο (ΦΕΚ Α 222/13.12.1967), να διακόπτει τις αναβολές στράτευσης φοιτητών οι οποίοι απείχαν από τα μαθήματα ή τις εξεταστικές ή καταδικάστηκαν σε πειθαρχικές ποινές.
Επιπλέον, όριζε ότι δεν αναστέλλεται η εκτέλεση της απόφασης για υποχρεωτική στράτευση από την άσκηση ένδικου μέσου κατά της απόφασης του δικαστηρίου ή του πειθαρχικού οργάνου. Η μη αναστολή εκτέλεσης ποινών είναι μέτρο το οποίο θεσμοθέτησε και η Νέα Δημοκρατία στο άρθρο 187 του Ποινικού Κώδικα.
Ο χουντικός Υπ. Παιδείας Γκαντώνας, αφού χαρακτήρισε τα αιτήματα των φοιτητών αμιγώς συνδικαλιστικά και αφού αυτοθαυμάστηκε για τα επιτεύγματά του στα πανεπιστήμια, δήλωσε ότι η Χούντα ήταν αποφασισμένη να θέσει τέρμα στην προσπάθεια "ολογάριθμων ετεροκίνητων φοιτητοπατέρων" να δημιουργήσουν την εντύπωση ότι ο φοιτητικός κόσμος της Ελλάδας τελεί σε αναταραχή [Μακεδονία 13.02.1973 σελ. 11].
Την Τρίτη 13 Φεβρουαρίου 1973 πάνω από 1.000 φοιτητές του Πολυτεχνείου έκαναν συγκέντρωση διαμαρτυρίας στο προαύλιο της σχολής για να διαμαρτυρηθούν για το Νομοθετικό Διάταγμα 1347/1973 περί διακοπής αναβολών στράτευσης.
Ακούστηκαν τα συνθήματα "Ελευθερία" και "Δημοκρατία" και τραγούδησαν το "πότε θα κάνει ξαστεριά".
Περί ώρα 14.15 οι φοιτητές βγήκαν από το Πολυτεχνείο και έκαναν πορεία στην Πατησίων προς την ΑΣΟΕ.
Η αστυνομία διέλυσε την πορεία και συνελλήφθησαν 7 φοιτητές οι οποίοι κρατήθηκαν στην Γενική Ασφάλεια Αθηνών. η οποία διαλύθηκε από την αστυνομία. [Μακεδονία 14.02.1973].
Την Τετάρτη 14 Φεβρουαρίου 1973 η Σύγκλητος του Πολυτεχνείου συνεδρίασε για να αξιολογήσει την κατάσταση και να λάβει αποφάσεις περί ώρα 08.30 το πρωί.
Πάνω από 1.000 φοιτητές του Πολυτεχνείου συγκεντρώθηκαν στο προαύλιο της σχολής για να διαμαρτυρηθούν για το μέτρο της στράτευσης το οποίο πήρε η χουντική κυβέρνηση ώστε να καταπνίξει τους αγώνες τους.
Φώναξαν συνθήματα όπως "Ελευθερία - Δημοκρατία - Κάτω η στράτευση".
Ομάδα φοιτητών της Νομικής έσπευσε προς το Πολυτεχνείο αλλά η αστυνομία την διέλυσε και έκανε και συλλήψεις.
Περί ώρα 13.00, ο Πρύτανης μαζί με δύο αντιπρυτάνεις επισκέφθηκαν τον Παττακό και του ζήτησαν να μην εφαρμοστεί το μέτρο της στράτευσης.
Κατόπιν, η Σύγκλητος του Πολυτεχνείου κάλεσε τους προέδρους των Φοιτητικών Συλλόγων, τους ενημέρωσε για όσα ειπώθηκαν με τον Παττακό και τους είπαν ότι η για να μην εφαρμοστεί το μέτρο της στράτευσης θα διακόπτονταν τα μαθήματα και θα ξεκινούσε εξεταστική. Οι φοιτητές διαφώνησαν και δήλωσαν ότι θα συνεχίσουν την αποχή διότι δεν ικανοποιήθηκαν τα αιτήματά τους.
Όσο γίνονταν αυτά, η αστυνομία έκανε παράλληλα συλλήψεις φοιτητών εντός και εκτός του προαυλίου του Πολυτεχνείου.
Γύρω στις 16.00, οπότε οι φοιτητές ξεκίνησαν να αποχωρούν, η αστυνομία έκανε συλλήψεις των φοιτητών οι οποίοι έβγαιναν από το Πολυτεχνείο.
Για τον λόγο αυτό ζήτησαν συνάντηση με τον Πρύτανη Λοΐζο. Με επικεφαλής τους συγκλητικούς, εξήλθαν ορισμένοι φοιτητές του Πολυτεχνείου.
Περί ώρα 17.20 εισήλθε στο προαύλιο του Πολυτεχνείου ο εισαγγελέας Σπυρόπουλος και όσο συζητούσε με τον Πρύτανη, η αστυνομία, με επικεφαλής τον Δ/ντη της Αστυνομίας Δασκαλόπουλο, εισέβαλε στο Πολυτεχνείο και επιτέθηκε στους φοιτητές και τους κυνήγησαν ακόμα και στους χώρους των γραφείων των καθηγητών.
Ο Πρύτανης Λοΐζος υπέστη καρδιακή προσβολή. Οι φοιτητές κακοποιήθηκαν και περίπου 45 εξ αυτών συνελλήφθησαν, εκ των οποίων οι 11 παραπέμφθηκαν στην "δικαιοσύνη".
Δεν έλλειψε φυσικά το απαραίτητο ρεπορτάζ με υλικό "αρμοδίων πηγών" οι οποίες αποκάλυψαν ότι υπήρχε κομμουνιστικό σχέδιο από τον Οκτώβριο του 1972 να δημιουργηθούν αναταραχές στην Παιδεία.
Στην Νομική Σχολή συγκεντρώθηκαν περί τους 600 φοιτητές οι οποίοι ζήτησαν από το Διοικητικό Συμβούλιο την σύγκληση Γενικής Συνέλευσης. Επειδή το ΔΣ αρνήθηκε, κήρυξαν την συγκέντρωση ως συνέλευση και εξέλεξαν πρόεδρο και γραμματέα. Επιτροπή εκ των συγκεντρωμένων ζήτησε από τον Πρύτανη και τον Κοσμήτορα την παραχώρηση αίθουσας για διεξαγωγή Γενικής Συνέλευσης την Παρασκευή 16 Φεβρουαρίου 1973.
Η συνέλευση των φοιτητών της Νομικής κήρυξε αποχή επ' αόριστον στην περίπτωση άρνησης διεξαγωγής ΓΣ και διατύπωσε την συμπαράστασή της στον αγώνα των φοιτητών του Πολυτεχνείου, συμπαράσταση στους απελαθέντες Κυπρίους φοιτητές, στους 12 της ΑΣΟΕ και στους 8 φοιτητές των οποίων διέκοψαν την αναβολή.
Η Σύγκλητος και ο Πρύτανης Λοΐζος υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους. [Μακεδονία 15.02.1973 σελ. 1, 5].
Η Χούντα συνέχισε την κλιμάκωση.
Οι 11 συλληφθέντες του Πολυτεχνείου της Τετάρτης 14 Φεβρουαρίου 1973 κατηγορήθηκαν για εξύβριση, θρασύτητα κατά της αρχής, περιύβριση αρχής και του νόμου Ν. 4000/1959 περί "τεντυμποϋσμού".
Παραπέμφθηκαν σε δίκη με την αυτόφωρη διαδικασία. Ζήτησαν τριήμερη αναβολή και το δικαστήριο διέταξε την συνέχιση της κράτησής τους. Η δίκη θα γίνονταν το Σάββατο 17 Φεβρουαρίου 1973.
Ταυτόχρονα, κατ' εφαρμογή του Νομοθετικού Διατάγματος 1347/1973 ανακλήθηκε η αναβολή στράτευσης 37 φοιτητών.
Την Πέμπτη 15 Φεβρουαρίου 1973 περί τους 500 φοιτητές συγκεντρώθηκαν στο προαύλιο της ΑΣΟΕ για συμπαράσταση στους φοιτητές του Πολυτεχνείου.
Ισχυρή αστυνομική δύναμη περικύκλωσε την σχολή, χωρίς να γίνουν επεισόδια. [Μακεδονία 16.02.1973 σελ. 1 και σελ. 5].
Αποχή και στρατεύσεις
Την Παρασκευή 16 Φεβρουαρίου 1973 στρατεύθηκαν ακόμα 51 φοιτητές, κατ' εφαρμογή του ΝΔ 1347/1973.
Την ίδια ημέρα ήταν να γίνει και η Γενική Συνέλευση της Νομικής Σχολής.
Περί τους 1.500 φοιτητές της Νομικής συγκεντρώθηκαν γύρω στις 12.00 το μεσημέρι στον 2ο και στον 3ο όροφο της σχολής καθώς και στην ταράτσα. Υπέστειλαν την σημαία μέχρι να γίνει μεσίστια ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τους 11 συλληφθέντες του Πολυτεχνείου οι οποίοι δικάζονταν εκείνη την ημέρα με την αυτόφωρη διαδικασία.
Γύρω στις 16.40 οι φοιτητές κατέβηκαν για να εξέλθουν, σχηματίζοντας μία ανθρώπινη αλυσίδα σε μια προσπάθεια να αποφύγουν συλλήψεις από την αστυνομία η οποία ήταν ήδη εκεί. Οι αστυνομικοί χτύπησαν και τραυμάτισαν τους φοιτητές και έγιναν και συλλήψεις.
Ο Δ/ντης της Αστυνομίας Αθηνών Δασκαλόπουλος είπε ότι οι συγκεντρωμένοι φοιτητές υποκινήθηκαν από τους κομμουνιστές. [Μακεδονία 17.02.1973 σελ. 1 και σελ. 5].
Η δίκη των 11 του Πολυτεχνείου ξεκίνησε το Σάββατο 17 Φεβρουαρίου και ολοκληρώθηκε την Κυριακή 18 Φεβρουαρίου 1973 [Μακεδονία 18.02.1973 σελ. 1 και σελ. 4].
Οι 8 από τους 11 καταδικάστηκαν σε ποινές από 8 έως 11 μήνες φυλάκισης. Οι υπόλοιποι 3 αθωώθηκαν.
Στο μεταξύ, οι φοιτητικές κινητοποιήσεις επεκτάθηκαν. Η αποχή συνεχίστηκε σε Πολυτεχνείο και Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ο Παττακός προήδρευσε σε συνάντηση η οποία έγινε την Δευτέρα 19 Φεβρουαρίου 1973 στο κεντρικό κτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Στην συνάντηση αυτή πήρε μέρος και αντιπροσωπεία φοιτητών η οποία του εξέθεσε τα αιτήματά της και ζήτησε να ανακληθούν οι στρατεύσεις των συναδέλφων τους.
Ο Παττακός απάντησε ότι δεν μπορούσε να ανακαλέσει τις στρατεύσεις και ότι εάν σταματούσαν την αποχή δεν θα στρατεύονταν άλλοι φοιτητές.
Η επιτροπή των φοιτητών μετέβη στο Πολυτεχνείο για να ανακοινώσει όσα ειπώθηκαν στην συνάντηση με τον Παττακό και αποφάσισαν την συνέχιση της αποχής.
Κατάληψη Νομικής 21 Φεβρουαρίου 1973
Η Νομική Σχολή είχε αποφασίσει την συγκέντρωση των φοιτητών στο κτήριο της Νομικής για την Τετάρτη 21 Φεβρουαρίου 1973 [Μακεδονία 20.02.1973 σελ. 1 και σελ. 9].
Την Τετάρτη 21 Φεβρουαρίου 1973 γύρω στις 12.00 το μεσημέρι, οι φοιτητές της Νομικής Σχολής συγκεντρώθηκαν στην σχολή για την διενέργεια Γενικής Συνέλευσης.
Σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής συγκεντρώθηκαν επί τους 2.000 φοιτητές. Σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις ήταν πάνω από 4.000 φοιτητές.
Οι φοιτητές έδωσαν τον εξής όρκο:
"Εμείς οι φοιτηταί των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ορκιζόμαστε στ’ όνομα της ελευθερίας να αγωνισθούμε μέχρι τέλους για την κατοχύρωση: α) των ακαδημαϊκών ελευθεριών, β) του πανεπιστημιακού ασύλου, γ) της ανακλήσεως όλων των καταπιεστικών νόμων και διαταγμάτων".
Οι φοιτητές είχαν αποφασίσει να παραμείνουν την νύχτα στο κτήριο της σχολής και για όσο χρόνο χρειαζόταν μέχρι την ανάκληση του Νομοθετικού Διατάγματος 1347/1973 περί διακοπής αναβολών στράτευσης.
Αντιπροσωπεία των φοιτητών συναντήθηκε με τον Πρύτανη Τούνα για να του ζητήσουν την άδεια να παραμείνουν στο κτήριο.
Ο Πρύτανης απάντησε ότι δεν είχε αντίρρηση εφόσον δεν ακούγονταν πολιτικά συνθήματα. Οι φοιτητές, αργά το απόγευμα φώναζαν συνθήματα όπως "Ελευθερία".
Αφού παρέμειναν την νύχτα στο κτήριο, την επόμενη ημέρα Τετάρτη 22 Φεβρουαρίου 1973 και περί ώρα 18.00, οι φοιτητές αποχώρησαν [Μακεδονία 23.02.1973 σελ. 7].
Ο Παπαδόπουλος μετά την κατάληψη της Νομικής
Σε ομιλία* του προς τις Συγκλήτους των Πανεπιστημίων την Παρασκευή 2 Μαρτίου 1973, ο Παπαδόπουλος απέδωσε την εξέγερση της Νομικής σε έναν απότακτο του αντικινήματος του 1967 και σε μερικούς κομμουνιστές φοιτητές οι οποίοι εκβίασαν τους υπόλοιπους.
Επιπλέον, μετέθεσε σε αυτούς την ευθύνη της εφαρμογής του Νομοθετικού Διατάγματος 1347/1973 περί διακοπής αναβολών στράτευσης. Είπε ότι θα έκανε υποχρεωτικές στρατεύσεις φοιτητών μόνο εάν το ζητούσαν οι διοικήσεις των Πανεπιστημίων.
"Δεν θα επιστρατεύσω κανένα φοπητήν δι' αποχήν εγώ, εάν δεν μου το ζητήσετε εσείς. Θα δώσω άδειαν, όπως δίδεται εις όλους τους στρατευμένους Έλληνας πολίτας, διά να συμμετάσχουν εις τα εξετάσεις οι επιστρατευθέντες. Αλλά κύριοι, οφείλετε να αντιμετωπίσετε τους ελαχίστους ταραξίας οι οποίοι κάθονται εις τα σκαλοπάτια, μέσα εις τον περίβολον των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, και ασκούντες ψυχολογικήν βίαν επί της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ελλήνων σπουδαστών, δεν τους επιτρέπουν να παρακολουθήσουν το μάθημα. Αν νομίσετε ότι σας χρειάζεται βοήθεια, θα την ζητήσετε σεις και εγγράφως. Προσέξατε κύριοι. Εις την Νομικήν Σχολήν την παρελθούσαν εβδομάδα εξεβιάσθησαν πεντακόσιοι άνθρωποι από εκατόν, επικεφαλής των οποίων ήτο ένας απότακτος λοχαγός, φοιτητής της Νομικής Σχολής του Παν. Θεσσαλονίκης, αποταχθείς διά την συμμετοχήν του εις την ενέργειαν της 13ης Δεκεμβρίου 1967 και 4 άλλοι κομμουνισταί φοιτηταί, από το Πανεπιστήμιον επίσης της Θεσσαλονίκης. Και εξεβίασαν οι εκατόν τους πεντακοσίους υπολοίπους φοιτητάς, τους οποίους έκλεισαν μέσα εις την Νομικήν Σχολήν, διά να εμφανίσουν την εκδήλωσιν αυτήν ως εκδήλωσιν ενός μεγάλου αριθμού σπουδαστών"
Την ίδια ημέρα, ο Παπαδόπουλος έβγαλε και μία ομιλία* προς τους φοιτητές. Τους είπε ότι η εξέγερση της Νομικής ήταν μια τεχνητή αναταραχή μιας ελαχίστη μειοψηφίας μη συνδεσμένης με ουδέν απολύτως φοιτητικό αίτημα.
Επομένως, και ο ίδιος ο Παπαδόπουλος αναγνώριζε ότι η εξέγερση είχε και πολιτικά χαρακτηριστικά κι όχι αμιγώς συνδικαλιστικά, όπως επικαλούνται όψιμα οι αναθεωρητές της ιστορίας.
* [Γ. Παπαδόπουλος "Το πιστεύω μας" Η' Τόμος ανέκδοτος 2004, σελ. 184, 192, επιμέλεια Μ. Χατζηδάκη]
Η ανακήρυξη της "Δημοκρατίας" τον Ιούνιο του 1973
Ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος θεώρησε ότι πίσω από το Κίνημα του Ναυτικού, το οποίο αποκαλύφθηκε τον Μάιο του 1973, βρίσκονταν ο Γλύξμπουργκ.
Για τον λόγο αυτό, έκρινε ότι έπρεπε να επέλθει πολιτειακή μεταβολή, να καταργηθεί η Βασιλευομένη Δημοκρατία και να αντικατασταθεί από Προεδρική "Δημοκρατία" με Πρόεδρο (ποιον άλλον?) τον ίδιο.
Η "πολιτειακή μεταβολή" επήλθε την Παρασκευή 1 Ιουνίου 1973 με Συντακτική Πράξη (ΦΕΚ Α 118). Με την πράξη αυτή έγινε τάχα η "εγκαθίδρυση" της Προεδρικής "Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας".
Φυσικά, ουδεμία πολιτειακή μεταβολή έγινε ούτε και απέκτησε η Ελλάδα κοινοβουλευτισμό και δημοκρατία. Η Χούντα συνέχισε απλά να υπάρχει. Από Χούντα σε Χούντα.
Πρώτος de facto Πρόεδρος της "Δημοκρατίας" διορίστηκε ο πραξικοπηματίας Γεώργιος Παπαδόπουλος ο οποίος ήταν ήδη και:
- Πρωθυπουργός,
- Αντιβασιλέας από τον Μάρτιο του 1972 (ΦΕΚ Α 42/21.03.1972)
- Υπουργός Εξωτερικών από τον Ιούλιο του 1970 (ΦΕΚ Α 155/21.07.1970) και
- Υπουργός Εθνικής Άμυνας από τον Δεκέμβριο του 1967 (ΦΕΚ Α 222/13.12.1967).
Ο Παπαδόπουλος δεν πρόλαβε να χαρεί πολύ το αξίωμα το οποίο απένειμε ο ίδιος στον εαυτό του. Παρέμεινε "Πρόεδρος της Δημοκρατίας" για σχεδόν 6 μήνες ήτοι μέχρι την Κυριακή 25 Νοεμβρίου 1973, οπότε τον ανέτρεψε φίλος του και επικεφαλής της ΕΑΤ-ΕΣΑ Δημήτρης (Μίμης) Ιωαννίδης, μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, και στην θέση του διορίστηκε ο Φαίδων Γκιζίκης (ΦΕΚ Α 311/25.11.1973)
Ενώπιον του χουντικού Γκιζίκη, ο οποίος ήταν ένας εκ των εγκεφάλων του πραξικοπήματος της 15.07.1974 κατά του Μακαρίου το οποίο αποτέλεσε την αφορμή για την εισβολή των Τούρκων στην κύπρο, ορκίστηκε πρωθυπουργός ο Κωνσταντίνος Καραμανλής τα ξημερώματα της Τετάρτης 24 Ιουλίου 1974 (ΦΕΚ Α 210/24.07.1974).
Μπορεί ο Δικτάτορας Παπαδόπουλος να είπε "Ζήτω η Δημοκρατία!" αλλά, προφανώς, δεν έγινε ξαφνικά δημοκράτης ούτε και είχε την διάθεση να εγκαταλείψει την εξουσία. Την ανακήρυξε στο πλαίσιο ενός ξεκαθαρίσματος με τον Γλύξμπουργκ και αυτό ήταν όλο.
Σε διάγγελμά του την 1η Ιουνίου 1973 (ΦΕΚ Α 119/01.06.1973), ο Παπαδόπουλος απέδωσε το Κίνημα του Ναυτικού στον Γλύξμπουργκ και ανήγγειλε την διενέργεια δημοψηφίσματος ώστε να αλλάξει το "Σύνταγμα" του 1968 και να προσαρμοστεί στην "Δημοκρατία".
Ο 4ος χουντικός Πρωθυπουργός Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος, τον οποίο διόρισε ο "αόρατος" δικτάτορας Δημήτρης (Μίμης) Ιωαννίδης μία εβδομάδα μετά το Πολυτεχνείο, την Κυριακή 25 Νοεμβρίου 1973, και ο οποίος διετέλεσε Υπουργός Οικονομικών και Εσωτερικών του Γ. Παπαδόπουλου, έγραφε ότι ήταν προσχηματική η απόδοση ευθυνών στον Γλύξμπουργκ για το Κίνημα του Ναυτικού και ότι η ανακήρυξη της Δημοκρατίας ήταν προαποφασισμένη.
[Αδαμ. Ανδρουτσόπουλος "Η μαρτυρία ενός Πρωθυπουργού" 1993, σελ. 38 επ.]
Οι αλλαγές των συμβόλων
Με το πρώτο Νομοθετικό Διάταγμα της "Δημοκρατίας" (ΦΕΚ Α 120/02.06.1973), άλλαξαν και τα σύμβολα του κράτους.
Εφόσον επήλθε "πολιτειακή μεταβολή", αντί του όρου "Βασίλειον της Ελλάδος" και του θυρεού της Βασιλείας, στα δημόσια έγγραφα θα χρησιμοποιούνταν πλέον ο όρος "Ελληνική Δημοκρατία" με έμβλημα τον "αναγεννώμενο εκ της τέφρας του Φοίνικα".
Το τελευταίο φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως της Βασιλευομένης Δημοκρατίας με το αντίστοιχα έμβλημα, κυκλοφόρησε την Πέμπτη 31 Μαΐου 1973 και ήταν το ΦΕΚ Α' 117/31.05.1973.
Το πρώτο φύλλο της Ελληνικής "Δημοκρατίας" ήταν το αμέσως επόμενο, δηλαδή εκείνο της Παρασκευής 1 Ιουνίου 1973 (ΦΕΚ Α 118/01.06.1973) οπότε και είχε επέλθει η "πολιτειακή μεταβολή".
Σε μια νύνχτα η Ελλάδα γύρισε από την Βασιλεία στην "Δημοκρατία".
Το αμέσως επόμενο φύλλο της Παρασκευής 1 Ιουνίου 1973 (ΦΕΚ Α 119/01.06.1973), εκείνο με το οποίο απηύθυνε διάγγελμα ο δικτάτορας ως "Πρόεδρος της Δημοκρατίας" πλέον, έφερε ως έμβλημα της Ελληνικής "Δημοκρατίας" τον "αναγεννώμενο εκ της τέφρας του Φοίνικα".
Ο Φοίνικας διατηρήθηκε στα ΦΕΚ για περίπου ένα έτος και δύο μήνες, μέχρι την κατάρρευση της Χούντας λόγω της εισβολής στην Κύπρο.
Το πρώτο ΦΕΚ χωρίς τον Φοίνικα ήταν το ΦΕΚ Α 215/01.0.1974 της Πέμπτης 1 Αυγούστου 1974.
Το δημοψήφισμα του 1973
Η εξαγγελία του δημοψηφίσματος έγινε Παρασκευή 1η Ιουνίου 1973 (ΦΕΚ Α 119/01.06.1973), με διάγγελμα του Προέδρου της "Δημοκρατίας" πλέον, Παπαδόπουλου.
Αντικείμενο του δημοψηφίσματος ήταν "η προσαρμογή του "Συντάγματος" του 1968 εις το εγκαθιδρυμένον δημοκρατικό πολίτευμα".
Την Τρίτη 12 Ιουνίου 1973 με το Νομοθετικό Διάταγμα υπ' αρ. 9 (ΦΕΚ Α 125/12.06.1973) προκηρύχθηκε το δημοψήφισμα για την Κυριακή 29 Ιουλίου 1973.
Ο λαός καλούνταν να αποφανθεί εάν εγκρίνει το άρθρο 2 παρ. 1 της από 1 Ιουνίου 1973 Συντακτικής Πράξης (ΦΕΚ Α 118) δηλαδή εάν εγκρίνει τις τροποποιήσεις του "Συντάγματος" του 1968.
Σύμφωνα με το άρθρο 16 παρ. 2 της ίδιας συντακτικής πράξης, το ψηφοδέλτιο θα είχε στο κέντρο την λέξη ΝΑΙ με κυανό χρώμα και την λέξη ΟΧΙ με μαύρο χρώμα.
Κατά το άρθρο 28, η απαιτούμενη πλειοψηφία για την έγκριση του ΝΑΙ ή του ΟΧΙ ορίζονταν στο 50% + 1 ψήφο επί του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων.
Με το άρθρο 35 ορίζονταν ότι ο Άρειος Πάγος θα προέβαινε στην κήρυξη του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος, με απόφασή του, μέσα σε 10 ημέρες από την διενέργεια του.
Όλα τα έξοδα της διενέργειας του Δημοψηφίσματος όπως για βιβλία, έντυπα, σφραγίδες, γραφική ύλη κλπ θα γίνονταν με απευθείας ανάθεση, κατά το άρθρο 39 παρ. 2.
Την Παρασκευή 15 Ιουνίου 1973, με την υπ' αρ. 65 Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου (ΦΕΚ Α' 128/15.06.1973) δημοσιεύθηκε σχέδιο ψηφίσματος το οποίο καλούνταν να εγκρίνει ο λαός στο δημοψήφισμα της 29ης Ιουλίου 1973.
Το σχέδιο ψηφίσματος:
- περιείχε τις διατάξεις του "Συντάγματος" του 1968 οι οποίες θα τροποποιούνταν για να προσαρμοστούν στο πολίτευμα της Προεδρικής "Δημοκρατίας"
- όριζε τον Δικτάτορα ως πρώτο Πρόεδρο της "Δημοκρατίας" για 8ετή θητεία έως τον Ιούνιο του 1981 (άρθρο 26 παρ. 1)
- όριζε τον Οδυσσέα Αγγελή ως πρώτο Αντιπροέδρο της "Δημοκρατίας" (άρθρο 26 παρ. 2)
- όριζε ότι τα μέλη της οικογένειας των Γλύξμπουργκ είναι έκπτωτα και δεν μπορούν να εκλεγούν Βουλευτές ή να διοριστούν μέλη της κυβέρνησης (άρθρο 31)
- όριζε την υπέρ του Δημοσίου απαλλοτρίωση της περιουσίας της έκπτωτης οικογένειας των Γλύξμπουργκ και την καταβολή αποζημίωσης σε αυτήν.
Την Παρασκευή 27 Ιουλίου 1973, δηλαδή 2 ημέρες πριν το δημοψήφισμα, ο δικτάτορας με πολυσέλιδο διάγγελμά του (ΦΕΚ Α 164/27.07.1973), κάλεσε τους πολίτες με την θετική τους ψήφο να ανοίξουν ένα νέο κεφάλαιο της ελληνικής ιστορίας για το οποίο οι ίδιοι θα αισθανθούν περηφάνεια και οι απόγονοί τους ευγνωμοσύνη.
Την Κυριακή 29 Ιουλίου 1973 διενεργήθηκε το δημοψήφισμα.
Ο Άρειος Πάγος, με την απόφαση 754/13.08.1973 νομιμοποίησε το νόθο δημοψήφισμα και έκρινε ότι υπέρ του ΝΑΙ ψήφισε το 77,2% και υπέρ του ΟΧΙ το 21,7%.
Κατόπιν τούτου, την Κυριακή 19 Αυγούστου 1973 εκδόθηκε το ΠΔ 155/1973 (ΦΕΚ Α 181/19.08.1973) με το οποίο δημοσιεύθηκε το Ψήφισμα περί τροποποιήσεων του "Συντάγματος" του 1968, περί διορισμού του Παπαδόπουλου ως Προέδρου της "Δημοκρατίας" και του Αγγελή ως Αντιπροέδρου καθώς και περί έκπτωσης της οικογένειας των Γλύξμπουργκ.
Την Παρασκευή 5 Οκτωβρίου 1973 εκδόθηκε το Νομοθετικό Διάταγμα ΝΔ 225/1973 (ΦΕΚ Α 278/05.10.1973) περί απαλλοτρίωσης της περιουσίας των Γλύξμπουργκ με το οποίο ορίστηκε αποζημίωση 120 εκ. δρχ. υπέρ της πρώην βασιλικής οικογένειας. Το ενδιαφέρον με το εν λόγω νομοθετικό διάταγμα είναι ότι περιέχει λεπτομερή κατάλογο, περίπου 155 σελίδων, ο οποίος περιλαμβάνει 1.349 αντικείμενα.
Την ίδια ημέρα, Κυριακή 19 Αυγούστου 1973, ο Δικτάτορας Παπαδόπουλος ορκίστηκε στην Μητρόπολη Αθηνών ενώπιον του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου, ως Πρόεδρος της "Δημοκρατίας" (ΦΕΚ Α 183/19.08.1973).
Εφημερίδα Μακεδονία 21.08.1973
Την Τρίτη 11 Σεπτεμβρίου 1973, με το Νομοθετικό Διάταγμα 127/1973 (ΦΕΚ Α 204/11.09.1973) ο Παπαδόπουλος όρισε στον εαυτό του ως μηνιαία αποζημίωση την οποία θα ελάμβανε ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας σε 57.000 δραχμές.
Ο κατώτατος μισθός των υπαλλήλων ήταν περί τις 3.700 δραχμές.
120 κηπουροί
Την Τετάρτη 12 Σεπτεμβρίου 1973 ο δικτάτορας εξέδωσε το πρώτο Νομοθετικό Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ Α 206/12.09.1973) το οποίο επανεκδόθηκε μία εβδομάδα μετά, την Τετάρτη 19 Σεπτεμβρίου 1973 (ΦΕΚ Α 214/19.09.1973) περί "Οργανώσεως, λειτουργίας και αρμοδιοτήτων της Προεδρίας της Δημοκρατίας".
Το ενδιαφέρον εντοπίζεται στο άρθρο 9 παρ. 4 σύμφωνα με το οποίο έγινε η σύσταση 158 θέσεων υπαλλήλων ιδιωτικού δικαίου εκ των οποίων οι 120 θέσεις ήταν για κηπουρούς, οδηγούς, καθαριστές και τεχνίτες.
Το "Σύνταγμα" του 1973
Το άρθρο 27 παρ. 2 περ. α' του ΠΔ 155/1973 (ΦΕΚ Α 181/19.08.1973) όριζε ότι, ο Πρόεδρος της "Δημοκρατίας" έπρεπε εντός 3 μηνών να δημοσιεύσει το πλήρες κείμενο του Συντάγματος.
Η δημοσίευση του "Συντάγματος" του 1973 έγινε την Πέμπτη 4 Οκτωβρίου 1973 με το Προεδρικό Διάταγμα 370/1973 (ΦΕΚ Α 266/04.10.1973).
Η ΚΥΠ στον Παπαδόπουλο
Από τα πρώτα πράγματα που έκανε ο Παπαδόπουλος μόλις ανέλαβε ως Πρόεδρος της "Δημοκρατίας" ήταν να αναλάβει και την Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών - ΚΥΠ (σας θυμίζει κάτι?).
Την Τρίτη 2 Οκτωβρίου, με το Νομοθετικό Διάταγμα 5/1973 (ΦΕΚ Α 259/02.10.1973) η ΚΥΠ αντί να υπάγεται στον Πρωθυπουργό, δηλαδή τον Παπαδόπουλο, υπήχθη στον Πρόεδρο της "Δημοκρατίας", δηλαδή στον Παπαδόπουλο.
Μέτρα "φιλελευθεροποίησης"
Σε διάγγελμά του την ημέρα της ορκωμοσίας του, Κυριακή 19 Αυγούστου 1973 (ΦΕΚ Α 185/20.08.1973), ο Παπαδόπουλος εξήγγειλε αμνηστία για όλα τα πολιτικά εγκλήματα τα οποία διαπράχθηκαν από την 21η Απριλίου 1967 μέχρι και εκείνη την ημέρα.
Την Δευτέρα 20 Αυγούστου 1973 δημοσιεύθηκαν τα διατάγματα ΠΔ 168/1973 περί αμνηστίας και ΠΔ 167/1973 περί άρσης της κατάστασης πολιορκίας (ΦΕΚ Α 186/20.08.1973)
Την Τετάρτη 5 Σεπτεμβρίου 1973 δημοσιεύθηκε το Προεδρικό Διάταγμα 218/1973 περί Κατάργησης των τοπικών Έκτακτων Στρατοδικείων Αθηνών και Αεροπορίας (ΦΕΚ Α 200/05.09.1973).
Την Δευτέρα 24 Σεπτεμβρίου 1973 δημοσιεύτηκε το Νομοθετικό Διάταγμα περί Υπουργικού Συμβουλίου ΝΔ 175/1973 (ΦΕΚ Α 230/24.09.1973).
Σύμφωνα με αυτό, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, δηλαδή ο Παπαδόπουλος, ήταν και Πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου.
Υπό "πλήρη σύνθεση" αποτελούνταν από τον Πρωθυπουργό, τους Αντιπροέδρους της Κυβερνήσεως και όλους τους Υπουργούς.
Υπό "περιορισμένη σύνθεση" αποτελούνταν από τον Πρωθυπουργό, τους Αντιπροέδρους της Κυβερνήσεως και τους Υπουργούς Συντονισμού (οικονομικών), παρά τω Πρωθυπουργώ, Εξωτερικών, Εθνικής Άμυνας και τον κατά περίπτωση αρμόδιο Υπουργό.
Συντάξεις σε βουλευτές και υπουργούς
Αρκετά γενναιόδωρος φάνηκε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Αντιβασιλεύς, Πρωθυπουργός, Υπουργός, Παπαδόπουλος με το παλιό πολιτικό προσωπικό το οποίο κάποτε κατηγορούσε ως αιτία των δεινών της Ελλάδας.
Με το νομοθετικό διάταγμα ΝΔ 128/1973 (ΦΕΚ Α 210/14.09.1973) περί συνταξιοδότησης Βουλευτών, Υπουργών και των οικογενειών τους δικαιούνταν σύνταξη:
- όσοι διετέλεσαν για τουλάχιστον 3 μήνες Πρωθυπουργοί ή Αντιπρόεδροι Κυβερνήσεως,
- όσοι διετέλεσαν Υπουργοί γα τουλάχιστον 2 έτη
- όσοι διετέλεσαν Πρόεδροι της Βουλής για τουλάχιστον 2 έτη
- Αρχηγοί κομμάτων που ήταν στην αξιωματική αντιπολίτευση για τουλάχιστον 2 έτη
- Αρχηγοί κομμάτων που δεν ήταν στην αξιωματική αντιπολίτευση για τουλάχιστον 2 έτη
- Όσοι διετέλεσαν Βουλευτές επί τουλάχιστον 4 έτη εφόσον συμπλήρωσαν το 55ο έτος της ηλικίας τους και χωρίς ηλικιακό όριο εάν είχαν υπηρεσία τουλάχιστον 10 έτη
Μάλλον ο δικτάτορας ήθελε να "αποστρατεύσει" το παλιό πολιτικό προσωπικό και να το θέσει εκτός, διά της συνταξιοδότησης, ώστε να μην ανακατευτεί στην επερχόμενη "φιλελευθεροποίηση".
Φαίνεται περίεργο ότι η γενναιοδωρία του δικτάτορα πέρασε απαρατήρητη από τα μέσα της εποχής. Ίσως να φταίει ότι με το ίδιο ΦΕΚ πέρασε ταυτόχρονα η μεγάλη είδηση του Συνταγματικού Δικαστηρίου.
Συνταγματικό Δικαστήριο
Με το ίδιο ΦΕΚ με το οποίο ο Δικτάτορας έδωσε συντάξεις στο παλαιό πολιτικό προσωπικό, έθεσε σε ισχύ τις διατάξεις για το Συνταγματικό Δικαστήριο των άρθρων 97, 98 & 106 του "Συντάγματος" του 1973 (ΦΕΚ Α 266/04.10.1973) και επέλεξε τα μέλη του.
Με το Προεδρικό Διάταγμα ΠΔ 244/1973 (ΦΕΚ Α 210/14.09.1973) τέθηκαν σε ισχύ οι διατάξεις των άρθρων 20-23 και 25-68 του Νομοθετικού Διατάγματος ΝΔ 803/1971 (ΦΕΚ Α 1/01.01.1971) περί Συνταγματικού Δικαστηρίου.
Ως μέλη του Συνταγματικού Δικαστηρίου διορίσε ο Παπαδόπουλος τους [Μακεδονία 15.09.1973 σελ. 9]:
1. Χαράλαμπος Γεωργιόπουλος, Πρόεδρος ΝΣΚ ως Πρόεδρος του Δικαστηρίου
2. Παναγιώτης Δεδόπουλος, Σύμβουλος της Επικρατείας και πρόεδρος της κεντρικής νομοτεχνικής επιτροπής ως Α' Αντιπρόεδρος του Δικαστηρίου
3. Νικόλαος Αποστολόπουλος, Αρεοπαγίτης ως Β' Αντιπρόεδρος τους Δικαστηρίου
4. Γεώργιος Παπανικολάου, Αρεοπαγίτης, ως μέλος
5. Παναγιώτης Μακρόπουλος, Σύμβουλος της Επικρατείας, ως μέλος
6. Σπύρος Ποταμιάνος, ΝΣΚ, ως μέλος
7. Βασίλειος Ρεγκάκος, ΝΣΚ, ως μέλος
8. Κωνσταντίνος Τζαβούλης, Εισαγγελέας Εφετών, ως μέλος
9. Δημήτριος Αβραμίδης, Διπλωμάτης, Υπουργός επί τιμή, ως μέλος
10. Μιχαήλ Δεκλερής, Νομομαθής, Εμπειρογνώμονας στις ενισχυμένες ενδοκυπριακές συνομιλίες, ως μέλος
11. Γεώργιος Αλεξανδρής, Σύμβουλος του Ανωτάτου Συμβουλίου Δημοσίων υπηρεσιών ως μέλος.
Θα πρέπει κάποια στιγμή να μελετηθεί ο ρόλος των δικαστικών λειτουργών κατά την επταετία.
Η απόλυτη μοναρχία υπό τον μανδύα της "Φιλελευθεροποίησης"
Ένα από τα αγαπημένα επιχειρήματα των νοσταλγών της Χούντας είναι ότι οι εξεγερμένοι φοιτητές είχαν μόνο συνδικαλιστικά κι όχι πολιτικά αιτήματα.
Το επιχείρημα αυτό το αναίρεσε ο ίδιος ο Παπαδόπουλος σε ομιλία* του προς τους φοιτητές την Παρασκευή 2 Μαρτίου 1973 όταν είπε ότι η εξέγερση στην Νομική τον Φλεβάρη του 1973 ήταν μια τεχνητή αναταραχή μιας ελαχίστη μειοψηφίας μη συνδεσμένης με ουδέν απολύτως φοιτητικό αίτημα.
* [Γ. Παπαδόπουλος "Το πιστεύω μας" Η' Τόμος ανέκδοτος 2004, σελ. 184, 192, επιμέλεια Μ. Χατζηδάκη]
Αναγνώριζε δηλαδή ότι η εξέγερση των φοιτητών της Νομική είχε πολιτικά χαρακτηριστικά.
Αλλά και η ίδια η πραγματικότητα αναιρεί το επιχείρημα αυτό διότι οι εφημερίδες της εποχής καταγράφουν και τα συνθήματα "ελευθερία", "δημοκρατία" και "κάτω η χούντα" μεταξύ των συνθημάτων τα οποία φώναζαν οι φοιτητές κατά τις κινητοποιήσεις τους. Πρόκειται για είναι σαφώς πολιτικά συνθήματα τα οποία αφορούν σε πολιτικά αιτήματα. Τα ίδια συνθήματα επαναλήφθηκαν και τον Νοέμβριο του 1973 κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Συνεπώς, οι νοσταλγοί της χούντας θα πρέπει να βρούν άλλο επιχείρημα.
Επειδή όμως τα γνωρίζουν τα παραπάνω και οι νοσταλγοί της χούντας, αναιρούν οι ίδιοι την επιχειρηματολογία τους, προτάσσοντας το επιχείρημα ότι οι φοιτητές δεν είχαν καμία δουλειά να ασχολούνται με τα πολιτικά. Γιατί να μην ασχολούνται οι φοιτητές με τα πολιτικά? Επειδή γιατί όχι! Αυτή η τόσο απλή λογική είναι η λογική των νοσταλγών της χούντας. Λες και οι φοιτητές είχαν πάψει να είναι και πολίτες. Λες και δεν τους αφορούσε ή δεν τους επηρέαζε η υπόλοιπη κοινωνική πραγματικότητα. Αλήθεια, ο στρατός τί δουλειά είχε να ασχολείται με τα πολιτικά αντί να κοιτάζει τα της άμυνας? Πότε έπαψε να ανήκει ο στρατός στον λαό και πότε χρίστηκε προστάτης του καθεστώτος του Παπαδόπουλου? Πρόκειται για προδήλως σαθρό και καταγέλαστο επιχείρημα.
Ακόμα ένα πολύ χαμηλού επιπέδου επιχείρημα των νοσταλγών της χούντας είναι ότι στις εξεγέρσεις των φοιτητών συμμετείχαν και μη φοιτητές όπως οικοδόμοι, εργάτες κλπ. Είναι αξιοπερίεργο ότι χρησιμοποιούν ένα επιχείρημα το οποίο εκθέτει και τους ίδιους διότι και αυτοί στέκονται αλληλέγγυοι στους χουντικούς. Έτσι και οι δημοκρατικοί πολίτες επέδειξαν αλληλεγγύη στις δημοκρατικές διεκδικήσεις των φοιτητών. Αλλά δεν βγάζει και κάποιο λογικό νόημα το επιχείρημα. Δηλαδή, εάν κάποιοι από τους νεκρούς του Πολυτεχνείου δεν ήταν φοιτητές, τότε τί ακριβώς αλλάζει? Είναι σαν να μην πέθαναν?
Υποτίθεται ότι η Χούντα ετοίμαζε μια ελεγχόμενη φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος η οποία θα περιελάμβανε την ελεύθερη εμπλοκή των πολιτικών και την διενέργεια εκλογών.
Όμως η Χούντα είχε έρθει για να μείνει. Μόλις έβαλαν το δάχτυλο στο μέλι της φαυλότητας, για την οποία κατηγορούσαν τους προηγούμενους, γλυκάθηκαν και δεν ήθελαν να το αφήσουν.
Ακόμα και εάν υποτεθεί ότι ο Παπαδόπουλος θα προχωρούσε στην υλοποίηση των μέτρων για τα οποία είχε δεσμευτεί, ο απώτερος στόχος του ήταν όχι η "φιλελευθεροποίηση" αλλά η εγκαθίδρυση μιας κατ' επίφαση Δημοκρατίας.
Ακόμα και εάν γίνονταν εκλογές, η πολιτική ζωή ήταν ήδη ναρκοθετημένη από το "Σύνταγμα" του 1973 το οποίο εγκαθιστούσε επί της ουσίας μία απόλυτη μοναρχία.
Με το Σύνταγμα αυτό, ο Παπαδόπουλος είχε συγκεντρώσει υπερεξουσίες στο πρόσωπό του. Ως Πρόεδρος της "Δημοκρατίας":
1) Συγκέντρωσε όλη την εκτελεστική (κυβερνητική) εξουσία στα χέρια του (άρ. 49)
2) Θέσπισε το ποινικώς ανεύθυνο για τον εαυτό του ώστε να μην λογοδοτεί σε δικαστήρια (άρ. 41). Τελούσε υπό ασυλία και εάν κινούνταν ποινική διαδικασία εις βάρος του, η μόνη ποινή που μπορούσε να του επιβληθεί ήταν απλώς να εκπέσει από το αξίωμά του κι όχι η φυλάκισή του (άρ. 41 παρ. 3).
3) Είχε την αρμοδιότητα, με το άρθρο 56 παρ. 1, να διορίζει το 10% των Βουλευτών (τους 20 από τους 200). Οι υπόλοιποι 180 θα εκλέγονταν.
4) Επέλεξε τα μέλη του Συνταγματικού Δικαστηρίου
5) Συγκέντρωσε την αποκλειστική εξουσία να αποφασίζει για ζητήματα άμυνας, ασφάλειας, εξωτερικής πολιτικής και δημόσιας τάξης (άρ. 49 παρ. 1)
6) Ο ίδιος θα επέλεγε τους Υπουργούς Άμυνας, Εξωτερικών και Δημόσιας Τάξης κι όχι ο Πρωθυπουργός (άρ. 43 παρ. 1)
7) Είχε την εξουσία να κηρύσσει στρατιωτικό νόμο στην χώρα χωρίς να χρειάζεται προσυπογραφή άλλου πολιτειακού παράγοντα όπως πχ του πρωθυπουργού (άρθρο 25). Την δυνατότητα αυτή την αξιοποίησε στις 17 Νοεμβρίου 1973, μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, για να κηρύξει στρατιωτικό νόμο σε όλη την Ελλάδα.
8) Είχε την εξουσία να καθορίζει ο ίδιος προσωπικά τον προϋπολογισμό των Ενόπλων Δυνάμεων
9) Απαγόρευσε την σύσταση εξεταστικών επιτροπών της Βουλής για ζητήματα αναγόμενα στην εξωτερική πολιτική και στην άμυνα (άρ. 77 παρ. 3)
10) Νομιμοποίησε οποιαδήποτε επόμενη Χούντα ανακηρύσσοντας τις Ένοπλες Δυνάμεις, των οποίων ως ΠτΔ ήταν αρχηγός, σε φύλακες "του κρατούντος πολιτεύματος και του κοινωνικού καθεστώτος έναντι πάσης επιβουλής" (άρ. 128)
11) Θεσμοθέτησε για τον εαυτό του προεδρική θητεία μέχρι το 1981 δηλαδή θα ήταν κυρίαρχος στα πράγματα για 14 χρόνια τουλάχιστον (από το 1967)
12) Όρισε στο άρθρο 133 του "Συντάγματος" του 1973 ότι για την αναθεώρηση των διατάξεων οι οποίες αφορούσαν στις υπερεξουσίες του, απαιτούνταν πλειοψηφία 90% της Βουλής. Ο ίδιος όμως διόριζε με απευθείας απόφασή του το 10% των Βουλευτών.
13) Αυτοανακηρύχθηκε πηγή της νομιμότητας των δικαστικών αποφάσεων με το άρθρο 3 παρ. 3 το οποίο όριζε ότι οι δικαστικές αποφάσεις εκτελούνται στο όνομα του Προέδρου της Δημοκρατίας κι όχι στο όνομα του ελληνικού λαού όπως ορίζει το ισχύον Σύνταγμα.
14) Αυτοανακηρύχθηκε σε σύμβολο της ενότητας του έθνους (άρ. 30 παρ. 1)
15) Μπορούσε να παύσει την Κυβέρνηση όποτε ήθελε (άρ. 43 παρ. 1)
16) Μπορούσε να διαλύσει τη Βουλή όποτε ήθελε (άρ. 44 παρ. 4)
17) Εάν δεν συμφωνούσε με κάποιον νόμο που ψήφιζε η Βουλή μπορούσε να μην τον κάνει δεκτό και να διενεργήσει δημοψήφισμα (άρ. 46 παρ. 3)
Είναι προφανές ότι κάθε άλλο παρά δημοκρατία ήταν το "Παπαδοπουλικό Πολίτευμα". Καταρρέει, λοιπόν, το επιχείρημα των νοσταλγών της χούντας ότι τάχα ήταν προ των πυλών η Δημοκρατία, ότι το καθεστώς θα παρέδιδε την εξουσία με εκλογές και ότι έτσι θα καταργούσε τον εαυτό του.
Κατηγορούν τους φοιτητές ότι με την εξέγερση του Πολυτεχνείου διέκοψαν την πορεία προς την δημοκρατική ομαλότητα.
Ποια δημοκρατία?
Ο Παπαδόπουλος δημιούργησε για τον εαυτό του μια απόλυτη και ελεγχόμενη μοναρχία. Ακόμα και εάν γίνονταν γνήσιες και ανόθευτες εκλογές, ο εκλεγμένος Πρωθυπουργός δεν θα είχε καμία εξουσία διότι όλες τις εξουσίες τις κράτησε για τον εαυτό του ο Παπαδόπουλος.
Ακόμα κι αν ο Καραμανλής, ο οποίος ήταν παλιός γνωστός των χουντικών, αποφάσιζε να κατέβει στις εκλογές, δεν θα είχε καμία εξουσία ως πρωθυπουργός. Θα ήταν Πρωθυπουργός υπό απαγόρευση. Πρωθυπουργός υπό τον Παπαδόπουλο.
Αυτοί είναι οι λόγοι για τους οποίους το παλιό πολιτικό προσωπικό δεν είχε δείξει την διάθεση να συμμετάσχει στην "νέα δημοκρατία".
Ο Γεώργιος Μαύρος ο οποίος ήταν σημαντικό στέλεχος της Ένωσης Κέντρου και ο οποίος υπηρέτησε ως Υπουργός Εξωτερικών της de facto Κυβέρνησης Καραμανλή του Ιουλίου του 1974 επί της οποίας χάθηκε η μισή Κύπρος, δεν θα έπαιρνε μέρος στις εκλογές οι οποίες υποτίθεται ότι θα γίνονταν.
Το ίδιο και ο 3ος αποστάτης Πρωθυπουργός Στέφανος Στεφανόπουλος ο οποίος ήταν στην ΕΡΕ αλλά μεταπήδησε στην Ένωση Κέντρου.
Αλλά ούτε και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, πρόεδρος της ΕΡΕ, ο οποίος την 19.02.1965 είχε κάνει το πρώτο κάλεσμα σε αποστασία κατά του Γ. Παπανδρέου και της Ένωσης Κέντρου και ο οποίος είχε ανατρέψει την Κυβέρνηση Παρασκευόπουλου λίγο πριν την Χούντα.
Ένας κι ένας ήταν κι αυτοί!
Αλήθεια όμως, αφού είναι έτσι, αφού η χώρα όδευε προς την Δημοκρατία και προς ελεύθερες εκλογές, γιατί και ο ίδιος ο Παπαδόπουλος δεν μπήκε στην εκλογική μάχη?
Γιατί φρόντισε εκ των προτέρων να αυτοανακηρυχθεί "Πρόεδρος της Δημοκρατίας" έως το 1981 αντί να θέσει τον εαυτό του ως υποψήφιο σε "προεδρικές" εκλογές.
Γιατί δεν θέλησε να δοκιμαστεί κι αυτός στον εκλογικό στίβο? Αφού υποτίθεται ότι είχε λαϊκό έρεισμα. Τί φοβόταν?
Μόνο άσχετοι ή απολογητές της Χούντας θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ότι η δήθεν φιλελευθεροποίηση ήταν μία προσπάθεια εκδημοκρατισμού. Ήταν μια προσπάθεια συντήρησης του καθεστώτος στο διηνεκές μέσω της ανακαίνισης των συμβόλων και μάλιστα σε ακόμα πιο άγρια μορφή.
Η δήθεν φιλελευθεροποίηση ήταν μια ναρκοθετημένη πορεία προς την μονιμοποίηση της Χούντας υπό έναν δήθεν δημοκρατικό μανδύα.
Φιλελευθεροποίηση & "Νέα Δημοκρατία"
Το σχέδιο της δήθεν "φιλελευθεροποίησης" αποκαλούνταν "Νέα Δημοκρατία". Εμπνευστής της ορολογίας αυτής ήταν ο θεωρητικός της Χούντας Γεώργιος Γεωργαλάς και απαντάται για πρώτη φορά στο βιβλίο του "Η ιδεολογία της επαναστάσεως" σελ. 59.
Είναι απορίας άξιο γιατί ο Καραμανλής το 1974 υιοθέτησε για το κόμμα του ένα όνομα βγαλμένο μέσα από την χουντική ορολογία.
Θεώρησε ότι ήταν πολύ δυνατό για το κόμμα του ένα brand χουντικής εμπνεύσεως? Ένα brand ταυτισμένο με την Χούντα?
Θεώρησε τον εαυτό του συνεχιστή του Παπαδόπουλου υπό την εννοια ότι, όπως ο Παπαδόπουλος έτσι και ο ίδιος, έβλεπε τον εαυτό του ως αναντικατάστατο και αναγκαίο όρο για την ίδια την ύπαρξη της Ελλάδας?
Πάντως, αμφότεροι πέθαναν και η Ελλάδα εξακολούθησε να υπάρχει. Μάλλον δεν ήταν αναντικατάστατοι.
Μακεδονία 06.07.1973 σελ. 9
Μακεδονία 01.08.1973 σελ. 9
Νέα Δημοκρατία λέγονταν και η εφημερίδα την οποία εξέδιδε στο Λονδίνο ο μέχρι και τις 9 Δεκεμβρίου 1967 (επί χούντας) Δήμαρχος Αθηναίων, Γεώργιος Πλυτάς. Στο όνομα αυτής της εφημερίδας αποδίδεται από κάποιους η επιλογή του ονόματος της ΝΔ. Ακόμα και έτσι να ήταν, πρόκειται για ορολογία φορτισμένη επειδή την χρησιμοποίησε η Χούντα και, ως εκ τούτου, θα έπρεπε να είναι απορριπτέα από έναν σχηματισμό ο οποίος ήθελε να αποκαλείται δημοκρατικό κόμμα.
Κυβέρνηση Μαρκεζίνη
Από τις αρχές Ιουλίου του 1973 υπήρχαν φήμες ότι ο Μαρκεζίνης επρόκειτο να αναλάβει ρόλο στην επιχειρούμενη "φιλελευθεροποίηση" του καθεστώτος και ότι θα ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός της "νέας δημοκρατίας".
Μακεδονία 16.09.1973 σελ. 1
Επιπλέον, η "21η Απρίλη" και ο Μαρκεζίνης υποτίθεται ότι δεν θα έκαναν κάποιο κόμμα για να κατέβουν στις επερχόμενες εκλογές ενώ ο Παπαδόπουλος είχε αποφασίσει ότι στην κυβέρνηση της "νέας δημοκρατίας" δεν θα έπαιρναν αξιώματα στρατιωτικοί οι οποίοι είχαν συμμετάσχει στις προηγούμενες χουντικές κυβερνήσεις.
Εξάλλου, ο Παπαδόπουλος είχε εξασφαλίσει όσους από την Χούντα υπηρέτησαν σε κυβερνητικές θέσεις διότι θα είχαν δικαίωμα ισόβιας σύνταξης με το νομοθετικό διάταγμα ΝΔ 128/1973 (ΦΕΚ Α 210/14.09.1973).
Αυτό όμως δεν άρεσε στους υπόλοιπους χουντικούς, τους οποίους εξουδετέρωνε, και οι οποίοι ήθελαν ρόλο στην κυβέρνηση της "νέας δημοκρατίας".
Η κατάσταση όπως είχε διαμορφωθεί, περιελάμβανε έναν παντοδύναμο Παπαδόπουλο από την μία και παραγκωνισμένους συνοδοιπόρους του από την άλλη.
Αυτό το μείγμα ήταν εκρηκτικό και σίγουρα έπαιξε ρόλο στην ανατροπή Παπαδόπουλου από τον Μίμη Ιωαννίδη.
Ο Μαρκεζίνης, γνωστός και ως "πίθηκος" [Βασ. Ραφαηλίδης "Κωμικοτραγική ιστορία του νεοελληνικού κράτους" σελ. 436] ήταν συνεχώς αναμεμειγμένος, ως ανθυποπαράγοντας, στα πολιτικά πράγματα μόνο και μόνο επειδή προέρχονταν από οικογένεια πολιτικών.
Ο ίδιος κανένα λαϊκό έρεισμα δεν είχε.
Το κόμμα του "Νέον Κόμμα" στις εκλογές του 1950 είχε πάρει μόλις 2,5% και δεν βγήκε βουλευτής.
Το επόμενο κόμμα που ίδρυσε, το "Κόμμα Προοδευτικών", πήρε μόλις 2,2% στις εκλογές του 1956.
Το 1961 κατέβηκε με την Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου.
Στις εκλογές του 1963 το κόμμα του αύξησε τα ποσοστά του σε 3,73% και στις εκλογές του 1964 κατέβηκε με την ΕΡΕ του Καραμανλή.
Όπου φυσούσε ο άνεμος δηλαδή. Ο ίδιος πάντως πρέπει να ένιωθε ότι ήταν σπουδαίος για την Ελλάδα. Θα ένιωθε αναντικατάστατος. Ότι σήκωσε την Ελλάδα στις πλάτες του.
Ακόμα πιο σημαντικός θα ένιωσε ο Μαρκεζίνης όταν έγινε ο 3ος κατά σειρά χουντικός Πρωθυπουργός μετά τους Κων. Κόλλια και Γ. Παπαδόπουλο. Από τον Ιούλιο και μέχρι τον διορισμό του, τα μέσα της εποχής ασχολούνταν καθημερινώς μαζί του.
Η συμφωνία με τον δικτάτορα έκλεισε οριστικά την Τρίτη 25 Σεπτεμβρίου 1973. Ο Μαρκεζίνης θα ήταν Πρωθυπουργός - κουκλοθέατρο, αφού την πραγματική εξουσία θα την ασκούσε ο Παπαδόπουλος, ο οποίος θα επέλεγε και τους Υπουργούς του Μαρκεζίνη.
Υποτίθεται ότι ο Μαρκεζίνης θα προσέδιδε στο καθεστώς μία κάποια δημοκρατική νομιμοφάνεια. Πώς όμως? Ο Μαρκεζίνης, όπως προαναφέρθηκε, τόσα χρόνια εμπλοκής στην πολιτική καμία δεδηλωμένη δεν είχε. Ήταν στα πολιτικά αζήτητα. Δεν είχε καμία λαϊκή βάση, δεν εξέλεξε ποτέ βουλευτές με το κόμμα του και πάντοτε υπηρέτησε ως δοτός κυβερνητικός. Ήταν β' διαλογής επιλογή. Ο Παπαδόπουλος τον επέλεξε από τα αζήτητα.
Ο έως το 1971 Υπ. Οικονομικών και από το 1971 Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Νικόλαος Μακαρέζος, γνωστός και ως ο "οικονομικός εγκέφαλος της Χούντας", παραιτήθηκε την Πέμπτη 27 Σεπτεμβρίου 1973 (ΦΕΚ Α 250/28.09.1973) επειδή διαφωνούσε με την "λύση Μαρκεζίνη" και ιδίως με το γεγονός ότι στην κυβέρνηση αυτήν δεν θα έβρισκαν χώρο να γίνουν υπουργοί οι πρωταίτιοι της Χούντας [Μακεδονία 28.09.1973 σελ. 1] και παραιτήθηκε. Παραιτήθηκαν επίσης ο Υφυπ. Εθνικής Οικονομίας Μιχαήλ Μπαλόπουλος ο οποίος είχε εμπλακεί στο "σκάνδαλο των κρεάτων" και ο Κων. Ασλανίδης Υφυπ. Παιδείας.
Ο Παπαδόπουλος είχε συγκεντρώσει υπερεξουσίες στο πρόσωπό του, θα ασκούσε την πραγματική κυβέρνηση, θα διόριζε υπουργούς της αρεσκείας του και θα επέλεγε τους 20 από τους 200 βουλευτές της Βουλής. Από την άλλη, οι υπόλοιποι χουντικοί δεν είχαν θέση στην κυβέρνηση Μαρκεζίνη. Δεν ήθελε ο Παπαδόπουλος για υπουργούς του πρώην στρατιωτικούς.
Αυτή η υπερσυγκέντρωση εξουσιών στο πρόσωπό του, σε συνδυασμό με το ότι άφηνε "εκτός νυμφώνος" τα παλιά φιλαράκια του, όξυνε την κατάσταση το κλίμα δυσαρέσκειας το οποίο είχε δημιουργηθεί στους κόλπους της Χούντας και βοήθησε την ανατροπή του από τον Ιωαννίδη.
Βλέποντας ο Παπαδόπουλος τους αδελφούς συνωμότες να φεύγουν δυσαρεστημένοι, επέσπευσε την εντολή προς τον Μαρκεζίνη.
Την Δευτέρα 1 Οκτωβρίου 1973, ο Παπαδόπουλος του ανέθεσε την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης [Μακεδονία 02.10.1973].
Φυσικά, ο Μαρκεζίνης δεν θα διόριζε όποιον ήθελε ως Υπουργό. Απαιτούνταν πρώτα η έγκριση του Παπαδόπουλου.
Ο Μαρκεζίνης διορίστηκε δοτός Πρωθυπουργός της Χούντας την Δευτέρα 8 Οκτωβρίου 1973 (ΦΕΚ Α 288/08.10.1973). Η ατμόσφαιρα όμως ήταν βεβαρημένη.
Την ίδια ημέρα, με το Προεδρικό Διάταγμα ΠΔ 396/1973 (ΦΕΚ Α 289/08.10.1973) τέθηκαν σε ισχύ οι διατάξεις του ΝΔ 175/1973 (ΦΕΚ Α 230/24.09.1973) περί Υπουργικού Συμβουλίου.
Οι Υπουργοί του Μαρκεζίνη διορίστηκαν με το Προεδρικό Διάταγμα 397/1973 (ΦΕΚ Α 290/08.10.1973).
Ο 3ος Χουντικός Πρωθυπουργός έφτιαξε ένα "μικρό και ευέλικτο" Κυβερνητικό σχήμα αποτελούμενο από 40 υπουργούς και υφυπουργούς.
Από αυτούς, οι 14 ήταν Υπουργοί και του Παπαδόπουλου (Αγαθάγγελος, Ξανθόπουλος - Παλαμάς, Εφέσιος, Παναγιωτάκης, Κούλης, Παπαδημητρίου, Γιάκας, Μιχαλόπουλος, Αγγελόπουλος, Σκανδάλης, Χωριατόπουλος, Μίχαλος, Μπράβος, Στεργιόπουλος).
Θερμό Φθινόπωρο 1973
Ακόμα ένα καταγέλαστο επιχείρημα των νοσταλγών της Χούντας είναι ότι το Πολυτεχνείο έγινε στα ξαφνικά. Ότι δήθεν μέχρι τότε τα πράγματα κυλούσαν ομαλά και ήρεμα και ότι η εξέγερση έγινε ως κεραυνός εν αιθρία. Και καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν ξαφνική επειδή ήταν υποκινούμενη από τον Ιωαννίδη ο οποίος ήθελε τάχα να αποτρέψει την δημοκρατική (την ποια?) πορεία στην οποία είχε βάλει την χώρα ο Παπαδόπουλος. Είναι απορίας άξιο γατί χρησιμοποιούν τέτοια επιχειρήματα των οποίων η κατάρριψη είναι παραπάνω από εύκολη.
Από τις αρχές Σεπτεμβρίου του 1973 υπήρχε αναβρασμός στην φοιτητική κοινότητα κυρίως επειδή συνεχίστηκαν οι υποχρεωτικές στρατεύσεις φοιτητών και επειδή η χούντα δεν καταργούσε το ΝΔ 1347/1973.
Οι διοικήσεις των πανεπιστημίων έθεταν εμπόδια στις συνελεύσεις των φοιτητών και κινούσαν εις βάρος τους πειθαρχικές διαδικασίες.
Η αστυνομία είχε αναλάβει τον ρόλο του πορτιέρη στις σχολές και τραμπούκιζε τους φοιτητές.
Οι αποχές είχαν επιστρέψει μαζί με τις δυναμικές κινητοποιήσεις.
Συγκεντρώσεις και πορείες καταγράφηκαν σε όλο αυτό το διάστημα.
Παρακάτω παρατίθενται ενδεικτικά μερικά από τα πολύ σημαντικά περιστατικά τα οποία έλαβαν χώρα.
Όχι, η εξέγερση του Πολυτεχνείου δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Οι μαζικές συγκεντρώσεις μεγάλου αριθμού φοιτητών στους χώρους των σχολών, δεν ήταν φαινόμενο που εμφανίστηκε το πρώτον στο Πολυτεχνείο.
Οι στρατεύσεις συνεχίστηκαν
Στην από 2 Μαρτίου 1973 ομιλία* του προς τις Συγκλήτους των Πανεπιστημίων, ο Παπαδόπουλος είχε πει ότι δεν θα έκανε υποχρεωτικές επιστρατεύσεις φοιτητών για αποχή από τα μαθήματά τους παρά μόνο εάν το ζητούσαν οι διοικήσεις των Πανεπιστημίων. [Γ. Παπαδόπουλος "Το πιστεύω μας" Η' Τόμος ανέκδοτος 2004, σελ. 184, 192, επιμέλεια Μ. Χατζηδάκη].
Παρόλα αυτά, οι στρατεύσεις φοιτητών συνεχίστηκαν και μετά την εξέγερση της Νομικής, κατ' εφαρμογή του ΝΔ 1347/1973.
Την Τετάρτη 5 Σεπτεμβρίου 1973, η Γενική Γραμματεία Τύπου εξέδωσε ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία καμία υποχρεωτική στράτευση δεν έγινε λόγω αποχής παρά μόνο για κομμουνιστική δράση ή για πειθαρχικά παραπτώματα (ΝΔ 93/1969 ΦΕΚ Α 8/22.01.1969) [Μακεδονία 06.09.1973 σελ 10]. Υπονοούσε η ανακοίνωση αυτή ότι ο δικτάτορας κράτησε τον λόγο του
Την Παρασκευή 14 Σεπτεμβρίου 1973, δικηγόροι και άλλοι, μεταξύ των οποίων οι ηθοποιοί Μπαλανίκα, Παναγιωτοπούλου, Μεντή, ο συγγραφέας Α. Σαμαράκης και ο δημοσιογράφος Ρωμαίος, υπέγραψαν διαμαρτυρία για την υποχρεωτική στράτευση 39 φοιτητών η οποία έγινε την ίδια ημέρα με την άρση του στρατιωτικού νόμου δηλαδή την 20η Αυγούστου 1973.
Την Τρίτη 18 Σεπτεμβρίου με ανακοίνωσή τους, οι σύλλογοι Κρητών, Ηλειών, Πατρινών κλπ φοιτητών κατήγγειλαν ότι επιστρατεύθηκαν ακόμα 3 φοιτητές και ζήτησαν ληφθεί υπόψη η χορήγηση αμνηστίας της 20.08.1973 ώστε να επανεξεταστούν οι υποθέσεις των αποβληθέντων φοιτητών [Μακεδονία 19.09.1973 σελ. 9].
Κινητοποιήσεις Φθινοπώρου
Την Δευτέρα 24 Σεπτεμβρίου 1973, η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Αθηνών αρνήθηκε στους φοιτητές της Νομικής να πραγματοποιήσουν συγκέντρωση στους χώρους της σχολής διότι, όπως ισχυρίστηκαν, δεν υπήρχε τέτοια αίτηση. Προχώρησε όμως και ένα βήμα παραπάνω. Ανακοίνωσε ότι θα συμπαρασταθεί στα "λογικά και θετικά" αιτήματά τους.
Δηλαδή, η Σύγκλητος αυτοανακηρύχθηκε ως υπεύθυνη για το "φιλτράρισμα" των αιτημάτων των φοιτητών αφού η ίδια, με αόριστα κριτήρια, θα έκρινε το εάν τα αιτήματά τους ήσαν "λογικά & θετικά" [Μακεδονία 25.09.1973 σελ. 1].
Την επόμενη ημέρα Τρίτη 25 Σεπτεμβρίου, αστυνομικές δυνάμεις είχαν συγκεντρωθεί έξω από την νομική σχολή για να εμποδίσουν τους φοιτητές, οι οποίοι τελικά συγκεντρώθηκαν, να μπουν μέσα στους χώρους της σχολής.
Η αστυνομία απώθησε τους φοιτητές κι εκείνοι έκαναν πορεία στην Σταδίου φωνάζοντας "Ελευθερία", "Δημοκρατία", "Δεν περνά ο φασισμός".
Όταν έφτασαν στην Πλατεία Κλαυθμώνος, η αστυνομία διέλυσε την πορεία των φοιτητών [ΤΑ ΝΕΑ 26.09.1973 σελ. 5].
Τα συνθήματα των φοιτητών δείχνουν ότι είχαν ευρύτερα πολιτικά αιτήματα κι όχι αμιγώς συνδικαλιστικά, όπως επιμένουν οι νοσταλγοί της Χούντας.
Την Πέμπτη 27 Σεπτεμβρίου 1973, επιστήμονες και διανοούμενοι, μεταξύ των οποίων και ο Νίκος Κακαουνάκης, υπέγραψαν νέα διαμαρτυρία για την υποχρεωτική στράτευση των φοιτητών.
Την Τρίτη 2 Οκτωβρίου 1973 οι επιτροπές αγώνα του Πολυτεχνείου εξέδωσαν ανακοίνωση με την οποία ζητούσαν την αποστράτευση των στρατευθέντων φοιτητών, την κατάργηση του ΝΔ 1347/1973 περί υποχρεωτικής στράτευσης φοιτητών, την επιστροφή φοιτητών που αποβλήθηκαν για πολιτικούς λόγους και την ακύρωση της διαθεσιμότητας του καθηγητή Αθανασιάδη.
Το Σάββατο 13 Οκτωβρίου 1973 το Πολυτεχνείο αμνήστευσε τις πειθαρχικές ποινές των φοιτητών [Μακεδονία 14.10.1973 σελ. 22] βάσει του ΠΔ 168/1973 (ΦΕΚ Α 186/20.08.1973) περί αμνηστείας η οποία καταλάμβανε και αυτές τις ποινές ενώ την Πέμπτη 18 Οκτωβρίου 1973, η σύγκλητος του Πολυτεχνείου ζήτησε την κατάργηση του ΝΔ 1347/1973 περί υποχρεωτικής στράτευσης των φοιτητών [Μακεδονία 21.10.1973 σελ 16].
Σε άρση των πειθαρχικών ποινών προέβη και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης [Μακεδονία 18.10.1973 σελ. 1].
Την Τετάρτη 17 Οκτωβρίου 1973, η γενική συνέλευση των φοιτητών της Γεωπονικής σχολής αποφάσισε την αποχή από τα μαθήματα ως διαμαρτυρία στην απόφαση του Υπουργού Οικονομικών η οποία εξαιρούσε τους γεωπόνους από το μισθολόγιο των τεχνικών επαγγελμάτων. Οι φοιτητές όρισαν πενταμελή επιτροπή αγώνα. [Τα ΝΕΑ 18.10.1973 σελ. 7]. Η Γενική Συνέλευση που πραγματοποιήθηκε στο αμφιθέατρο της σχολής την Δευτέρα 22 Οκτωβρίου 1973 αποφάσισε την συνέχιση της αποχής [Μακεδονία 23.10.1973 σελ. 3]. Στον αγώνα των γεωπόνων συμπαραστάθηκε ο σύλλογος γεωπονοδασολόγων [Μακεδονία 24.10.1973 σελ. 6].
Την Δευτέρα 22 Οκτωβρίου 1973 ο Σύλλογος Πατρέων Φοιτητών Αθηνών εξέδωσε ψήφισμα με το οποίο ζήτησε την επιστροφή των στρατευθέντων φοιτητών, την κατάργηση του ΝΔ 1347/1973 περί υποχρεωτικής στράτευσης και την διεξαγωγή ελεύθερων και αδιάβλητων εκλογών [Μακεδονία 23.10.1973 σελ. 11].
Το Σάββατο 27 Οκτωβρίου 1973 η αστυνομία απαγόρευσε την είσοδο φοιτητών στην Νομική Σχολή οι οποίοι είχαν προγραμματίσει συγκέντρωση στις 10 το πρωί.
Ο καθηγητής της Νομικής Σχολής και Αντιπρύτανης 1973-1974 (επετηρίδα σελ. 30), Νικόλαος Δελούκας, δήλωσε για την παρουσία της αστυνομίας στους χώρους του Πανεπιστημίου ότι αυτή δεν έχει το δικαίωμα να παρεμβαίνει για την διάλυση φοιτητικών συγκεντρώσεων και ότι "η παρουσία της μας ενοχλεί" [Μακεδονία 28.10.1973 σελ. 16].
Για την πράξη των φοιτητών της Νομικής να κάνουν συγκέντρωση την οποία η Σύγκλητος χαρακτήρισε "παράνομη" κινήθηκε εις βάρος 2 φοιτητών η πειθαρχική διαδικασία την Τετάρτη 31 Οκτωβρίου 1973 [Μακεδονία 01.11.1973 σελ 3].
Την Δευτέρα 29 Οκτωβρίου 1973 οι φοιτητές της Γεωπονικής αποφάσισαν με ψήφισμα την συνέχιση της αποχής και τόνισαν ότι εάν η χούντα στράτευε κάποιον από τους φοιτητές της σχολής λόγω της συμμετοχής του στις κινητοποιήσεις θα τοποθετούνταν ενεργώς αλληλέγγυοι αναλαμβάνοντας τον αγώνα για την αποκατάστασή του [Μακεδονία 30.10.1973 σελ. 11]. Την επόμενη ημέρα, οι φοιτητές του Πολυτεχνείου εξέφρασαν την συμπαράστασή τους στα δίκαια αιτήματα των συναδέλφων τους στην Γεωπονική [Μακεδονία 31.10.1973 σελ. 10].
Την ίδια ημέρα, 29 Οκτωβρίου 1973, πάνω από 1.000 φοιτητές της Ιατρικής συνεδρίασαν και εξέδωσαν ψήφισμα με το οποίο ζητούσαν την κατοχύρωση των ακαδημαϊκών ελευθεριών, την κατάργηση του ΝΔ 1347/1973 περί υποχρεωτικής στράτευσης, την ακύρωση όλων των στρατεύσεων & την επιστροφή των στρατευθέντων φοιτητών, την διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών με το άνοιγμα των εκλογικών καταλόγων για επαρκές χρονικό διάστημα κλπ [ΤΑ ΝΕΑ 30.10.1973 σελ. 9]. Η Σύγκλητος, για να εμποδίσει την συνέλευση, είχε παραχωρήσει στους φοιτητές ένα μικρότερο αμφιθέατρο στου Ζωγράφου. Εκείνοι όμως συγκεντρώθηκαν στο αμφιθέατρο φυσιολογίας στο Γουδί. Για την πράξη τους αυτή, η Σύγκλητος αποφάσισε να κινήσει την πειθαρχική διαδικασία την Τετάρτη 31 Οκτωβρίου 1973 κατά 10 φοιτητών της Ιατρικής και 2 φοιτητών της Νομικής [Μακεδονία 01.11.1973 σελ 3].
Την Πέμπτη 1 Νοεμβρίου 1973, ο χουντικός Υπουργός Παιδείας Σιφναίος, της χουντικής Κυβέρνησης Μαρκεζίνη, ανακοίνωσε ότι θα χορηγηθεί εκ νέου αναβολή σε όσους φοιτητές στρατεύτηκαν κατ' εφαρμογή του ΝΔ 1347/1973. Ανέφερε ότι αυτό έπρεπε να γίνει επειδή κάποιοι φοιτητές παρασύρθηκαν στις πράξεις οι οποίες οδήγησαν την πολιτεία στο να διακόψει τις αναβολές τους. Επίσης, ανέφερε οι στρατευθέντες φοιτητές ήταν περί τους 110. Ωστόσο δεν έκανε λόγο για κατάργηση του Νομοθετικού Διατάγματος με το οποίο μπορούσαν να διακόπτουν τις αναβολές. Η απειλή υποχρεωτικής στράτευσης θα παρέμενε ενεργή και στην "νέα δημοκρατία". [Μακεδονία 02.11.1973 σελ. 1].
Ο Σιφναίος αναφέρθηκε και στο θέμα των φοιτητικών εκλογών. Είπε ότι η χουντική Κυβέρνηση ήταν αποφασισμένη να εξασφαλίσει τις προϋποθέσεις για την διεξαγωγή "ελεύθερων" και αδιάβλητων εκλογών. Για τον λόγο αυτό ανακοίνωσε ότι η διεξαγωγή τους θα γίνονταν με δικαστικούς αντιπροσώπους και ότι την προετοιμασία των εκλογών θα την έκαναν επιτροπές από αριστούχους φοιτητές [Μακεδονία 02.11.1973 σελ. 9]. Δεν εξήγησε όμως γιατί ήταν εγγύηση του αδιάβλητου οι αριστούχοι φοιτητές. Από πού κι ως που το αδιάβλητο εξαρτάται από τις επιδόσεις των φοιτητών στα μαθήματά τους?
Την Παρασκευή 2 Νοεμβρίου 1973 ο χουντικός Υπ. Άμυνας Εφέσιος έδωσε διαταγή για την απόλυση των στρατευθέντων φοιτητών [Μακεδονία 03.11.1973 σελ. 1]. Ωστόσο, το ΝΔ 1347/1973 παρέμεινε σε ισχύ με αποτέλεσμα να παραμένει ως απειλή για τους φοιτητές.
Το μνημόσυνο του Παπανδρέου
Την Κυριακή 4 Νοεμβρίου 1973 πραγματοποιήθηκε το μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου στο Α’ Νεκροταφείο.
Η συμμετοχή του λαού ήταν μαζική. Περί τις 20.000 άτομα κατέγραφαν οι εφημερίδες της εποχής.
Ο τάφος του Γέρου ήταν απρόσιτος ήδη 2 ώρες πριν από την ώρα έναρξης του μνημοσύνου.
Το πλήθος έψαλε τον εθνικό ύμνο, τραγούδησε το "πότε θα κάνει ξαστεριά" και φώναζε συνθήματα όπως "1-1-4", "Δημοκρατία", "Δεν περνάει ο φασισμός", "εξουσία στον Λαό".
Η αστυνομία βιαιοπράγησε κατά των πολιτών οι οποίοι έκαναν πορεία προς το Σύνταγμα.
Συνελλήφθησαν 17 άτομα τα οποία παραπέμφθηκαν σε δίκη με την αυτόφωρη διαδικασία [Μακεδονία 06.11.1973 σελ. 1].
Μακεδονία 06.11.1973 σελ. 6
Οι φοιτητές της γεωπονικής συνέχιζαν την αποχή. Σε συγκέντρωση της επιτροπής αγώνος στο αμφιθέατρο της σχολής την Τρίτη 6 Νοεμβρίου 1973, ο Πρύτανης χαρακτήρισε την συγκέντρωση παράνομη και τους κάλεσε να εγκαταλείψουν την αίθουσα. Με ψήφισμά τους οι φοιτητές της Γεωπονικής κατήγγειλαν την παραβίαση του πανεπιστημιακού ασύλου και απαίτησαν την ολοκλήρωση της διακοπής της στράτευσης των συναδέλφων τους οι οποίοι στρατεύτηκαν [Μακεδονία 07.11.1973 σελ. 9].
Η δίκη των 17 του μνημοσύνου Παπανδρέου
Την Πέμπτη 8 Νοεμβρίου 1973 θα γίνονταν η δίκη των 17 συλληφθέντων του μνημοσύνου του Γ. Παπανδρέου. Τις ίδιες ημέρες ήταν σε εξέλιξη και η δίκη του Νίκου Κοεμτζή.
Το Πανεπιστήμιο Αθηνών αποφάσισε να παραμείνει κλειστό για να μην γίνουν συγκεντρώσεις φοιτητών [Μακεδονία 08.11.1973 σελ. 1].
Η αστυνομία είχε ισχυρή παρουσία στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο.
Στην δίκη εμφανίστηκαν ως μάρτυρες υπεράσπισης οι Μαύρος και Κανελλόπουλος. Εισαγγελέας ήταν ο Γεώρ. Ζορμπάς.
Η υπεράσπιση ζήτησε αναβολή της δίκης. Δικηγόροι υπεράσπισης ήταν οι Ευάγγελος Γιαννόπουλος, Απόστολος Κακλαμάνης, Γεώργιος Μαγκάκης κ.α.
Η δίκη διεκόπη για την επόμενη ημέρα.
Την Παρασκευή 9 Νοεμβρίου 1973 η δίκη των 17 συνεχίστηκε με την εξέταση των αστυνομικών ως μαρτύρων κατηγορίας.
Η δίκη συνεχίστηκε και το Σάββατο 10, την Κυριακή 11 και την Δευτέρα 12 Νοεμβρίου 1973.
Την Κυριακή 11 Νοεμβρίου αποχώρησε από την δίκη η υπεράσπιση επειδή το δικαστήριο αρνήθηκε την προβολή φιλμ στο οποίο είχαν καταγραφεί τα επεισόδια.
Την Δευτέρα 12 Νοεμβρίου καταδικάστηκαν οι 5 από τους 17 σε ποινές από 6 έως 24 μήνες φυλάκισης [Μακεδονία 14.11.1973 σελ. 1].
Την ίδια ημέρα με την έναρξη της δίκη των 17 (08.11.1973) Φοιτητές συγκεντρώθηκαν γύρω από την Νομική Σχολή, τραγούδησαν το "πότε θα κάνει ξαστεριά" και να φώναξαν συνθήματα υπέρ της δημοκρατίας. Της κανονικής δημοκρατίας, όχι εκείνης του Παπαδόπουλου. Η αστυνομία επιτέθηκε με ρόπαλα στους φοιτητές και τους κακοποίησε.
Την ίδια ημέρα, πάνω από 1.000 φοιτητές συγκεντρώθηκαν στο προαύλιο του Πολυτεχνείο και φώναζαν συνθήματα υπέρ της Δημοκρατίας [Μακεδονία 09.11.1973 σελ. 11].
Την Παρασκευή 09.11.1973 στο Πολυτεχνείο πραγματοποιήθηκε γενική συνέλευση η οποία αποφάσισε την προκήρυξη εκλογών. Στην Γεωπονική αποφασίστηκε την ίδια ημέρα η συνέχιση της αποχής.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου
Ένα από τα αιτήματα των φοιτητών ήταν η διεξαγωγή ελεύθερων και αδιάβλητων εκλογών, ιδίως μετά τις ελεγχόμενες και νόθες φοιτητικές εκλογές της 20ης Νοεμβρίου 1972.
Όμως, αντί να διεξαχθούν οι φοιτητικές εκλογές τον Νοέμβριο του 1973, με το Νομοθετικό Διάταγμα ΝΔ 236/1973 (ΦΕΚ Α 305/14.11.1973), η Χούντα αποφάσισε να μεταθέσει τις εκλογές για την 15η Φεβρουαρίου 1974.
Ταυτόχρονα αποφάσισε την λήξη της θητείας των υφιστάμενων διοικητικών συμβουλίων και την αντικατάστασή τους τους από 7μελείς δοτές επιτροπές οι οποίες θα συγκροτούνταν από τους αριστεύσαντες φοιτητές κάθε έτους.
Οι δοτές επιτροπές, χωρίς καμία δεδηλωμένη υπέρ τους, θα εκπροσωπούσαν τους φοιτητές για κάθε ζήτημα ενώπιον των αρμοδίων οργάνων, μέχρι να εκλεγούν νέα συμβούλια.
Ταυτόχρονα, οι επιτροπές "των αρίστων" θα συνέτασσαν τους εκλογικούς καταλόγους και θα αναλάμβαναν την προετοιμασία των εκλογών.
Εκτός των άλλων, οι δοτές επιτροπές θα αποτελούσαν και τις εφορευτικές επιτροπές των εκλογών.
Ήταν ένα πρωτοφανές αντιδημοκρατικό μέτρο μιας πολιτείας η οποία τάχα όδευε προς τον εκδημοκρατισμό και την "πραγματική δημοκρατία".
Οι υπόλοιποι φοιτητές δεν θα μπορούσαν να ελέγξουν την επιλογή των μελών των δοτών επιτροπών και δεν θα εκπροσωπούνταν από κάποιο όργανο για να κάνουν τέτοιον έλεγχο.
Επιπλέον, το γεγονός ότι θα αποτελούνταν οι δοτές επιτροπές από "άριστους" φοιτητές, αν όχι από τους "αρεστούς", δεν ήταν συνιστούσε κάποια εγγύηση περί του αδιάβλητου των εκλογών. Το γεγονός ότι κάποιος είναι άριστος φοιτητής δεν αποτελεί και εγγύηση ότι δεν είναι χουντικός ή ότι είναι έντιμος.
Το Νομοθετικό Διάταγμα πυροδότησε εξελίξεις σε όλες τις σχολές.
13 Νοεμβρίου
Την Τρίτη 13 Νοεμβρίου 1973, περισσότεροι από 1.000 φοιτητές του Πολυτεχνείου πραγματοποίησαν συγκέντρωση στο προαύλιο του Πολυτεχνείου με αφορμή την επίσκεψη του χουντικού Υπουργού Παιδείας Σιφναίου στην Πρυτανεία του ιδρύματος.
Οι φοιτητές ζήτησαν την συνάντηση επιτροπής εξ αυτών με τον Υπουργό για το θέμα των εκλογών.
Ο Σιφναίος δέχτηκε να τους συναντήσει αλλά δεν αποδέχτηκε ότι εκπροσωπούσαν τους συναδέλφους τους κι έτσι τους εξανάγκασε να αποχωρήσουν μετά από λίγα λεπτά.
Οι φοιτητές του Πολυτεχνείου αποφάσισαν νέα συγκέντρωση για την Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 1973.
Την ίδια ημέρα, 13 Νοεμβρίου, έγινε συγκέντρωση περίπου 1.500 φοιτητών και της ΑΣΟΕ, οι οποία εξέδωσαν ψήφισμα σύμφωνα με το οποίο, εκτός των άλλων, εξέφρασαν την συμπαράστασή τους στον αγώνα της Γεωπονικής, στους 17 οι οποίοι δικάζονταν & στους 12 φοιτητές (Νομικής & Ιατρικής) εις βάρος των οποίων είχε κινηθεί η πειθαρχική διαδικασία και κάλεσαν σε νέα συγκέντρωση για την Τετάρτη 14.11.1973.
Η Σύγκλητος της ΑΣΟΕ αποφάσισε την Τρίτη 13.11.1973 διακοπή των μαθημάτων επί τριήμερο, ήτοι από Τετάρτη 14.11.1973 έως και Παρασκευή 16.11.1973, επειδή οι φοιτητές αποφάσισαν "αυθαίρετη" και χωρίς προηγούμενη άδεια συγκέντρωση [ΤΑ ΝΕΑ 15.11.1973 σελ. 5].
Οι φοιτητές της Νομικής είχαν αποφασίσει κι αυτοί συγκέντρωση για την Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 1973. [Μακεδονία 14.11.1973 σελ. 1].
14 Νοεμβρίου
Την Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 1973 έγιναν νέες μαζικές συγκεντρώσεις και συνελεύσεις φοιτητών.
Σε αυτές συμμετείχαν χιλιάδες φοιτητές από όλες τις σχολές όπως της Νομικής, της ΑΣΟΕ, της Βιομηχανικής και του Πολυτεχνείου.
Η αποχή της Γεωπονικής συνεχίζονταν για 28η ημέρα.
Συγκέντρωση έγινε και στο προαύλιο της Βιομηχανικής Σχολής Πειραιά (νυν Πανεπιστήμιο Πειραιά). [ΤΑ ΝΕΑ 14.11.1973 σελ 7] όπου συγκεντρώθηκαν περί τους 1.200 φοιτητές οι οποίοι ενέκριναν ψήφισμα με τις θέσεις της πλειοψηφίας των φοιτητών της χώρας.
Δεν ήταν, λοιπόν, κεραυνός εν αιθρία ούτε και μεμονωμένο περιστατικό το Πολυτεχνείο, όπως ισχυρίζονται οι νοσταλγοί της χούντας.
Μακεδονία 15.11.1973 σελ. 1
Στην Νομική είχε γίνει συγκέντρωση γύρω στις 11.00 το πρωί της Τετάρτης 14 Νοεμβρίου 1973 με θέμα το ΝΔ 236/1973.
Στην συγκέντρωση αυτή παρευρέθηκαν και φοιτητές οι οποίοι είχαν στρατευθεί αναγκαστικά και οι οποίοι απολύθηκαν με την επαναχορήγηση αναβολής.
Οι φοιτητές της Νομικής υποστήριξαν ότι οι εξαγγελίες του χουντικού Υπ. Παιδείας Σιφναίου για διεξαγωγή φοιτητικών εκλογών τον Φεβρουάριο του 1974 δεν ανταποκρίνονταν στα αιτήματά τους και ότι έπρεπε να γίνουν κανονικά οι εκλογές με την λήξη της θητείας των απερχόμενων συμβουλίων.
Περί ώρα 13.00 της Τετάρτης 14 Νοεμβρίου 1973, οι φοιτητές της Νομικής κατευθύνθηκαν προς το Πολυτεχνείο επειδή πληροφορήθηκαν ότι κι εκεί γίνονταν συγκέντρωση φοιτητών με τα ίδια αιτήματα.
Εκεί είχαν συγκεντρωθεί ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις επί των οδών Τοσίτσα, Πατησίων και Στουρνάρα οι οποίες προσπάθησαν να αποτρέψουν τους φοιτητές της Νομικής να μπουν στον προαύλιο χώρο του Πολυτεχνείου.
Στο Πολυτεχνείο η συγκέντρωση φοιτητών από όλες τις σχολές, είχε ξεκινήσει από τις 11 το πρωί της Τετάρτης 14 Νοεμβρίου 1973. Εκεί ακούστηκε το σύνθημα "Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία" καθώς και τα συνθήματα "Ελευθερία - Δημοκρατία".
Συνθήματα τα οποία είχαν σαφώς πολιτικά χαρακτηριστικά κι όχι μόνο συνδικαλιστικά, όπως ισχυρίζονται οι νοσταλγοί της χούντας.
Με τους φοιτητές του Πολυτεχνείου ενώθηκαν περί ώρα 13.00 και οι φοιτητές της Νομικής, οι οποίοι είχαν προηγουμένως συγκεντρωθεί στην Νομική Σχολή.
Οι συγκεντρωμένοι φοιτητές ήταν περίπου 5.000.
Οι φοιτητές του Πολυτεχνείου γύρω στις 14.00 της Τετάρτης 14 Νοεμβρίου 1973 πραγματοποίησαν συνελεύσεις στις αίθουσες της σχολής, στις οποίες αποφάσισαν την διεξαγωγή εκλογών στις 4 Δεκεμβρίου 1973 και εξέλεξαν εφορευτικές επιτροπές [ΤΑ ΝΕΑ 15.11.1973 σελ. 1].
Περί ώρα 17.00 της Τετάρτης 14 Νοεμβρίου 1973, ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις για να εγκαταλείψουν οι φοιτητές το Πολυτεχνείο.
Ο αστυνομικός Δ/ντης Αθηνών Χριστολουκάς μαζί με τον Εισαγγελέα Σαμήτα προσέγγισαν τους φοιτητές και τους ζήτησαν να απομακρυνθούν.
Ο Σαμήτας φέρεται να είπε "Δεν έχω πολλά χρόνια που εγκατέλειψα τα θρανία. Ο αγώνας σας με συγκινεί. Πρέπει ομως να εγκαταλείψετε τον χώρο αυτό. Σας υπόσχομαι ότι δεν πρόκειται να σας πειράξει κανείς".
Οι φοιτητές απάντησαν στον Σαμήτα ότι θα έπρεπε πρώτα να αποχωρήσει η αστυνομία. Ο Σαμήτας φέρεται να συμφώνησε και να απομακρύνθηκαν μερικοί φοιτητές, συνοδεία καθηγητών της σχολής.
Ο Πρύτανης του Πολυτεχνείου Κ. Κονοφάγος δήλωσε στους συγκεντρωμένους φοιτητές ότι δεν θα επέτρεπε την είσοδο της αστυνομίας.
Ο Χριστολουκάς είπε στους φοιτητές ότι εάν προσπαθούσαν να κάνουν πορεία τότε η αστυνομία θα έκανε επέμβαση.
Περί ώρα 18.00 οι φοιτητές επεκτάθηκαν στο πεζοδρόμιο της σχολής και στη νησίδα επί της Πατησίων, έγραφαν συνθήματα στα τρόλεϋ και στα λεωφορεία και έριχναν προκηρύξεις στα αυτοκίνητα.
Ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις είχαν συγκεντρωθεί στην περιοχή.
Στο γραφείο του αστυνομικού Δ/ντη Αθηνών Χριστολουκά έγινε σύσκεψη στην οποία συμμετείχε ο αρχηγός της αστυνομίας Δασκαλόπουλος και οι βασανιστές Μάλλιος και Μπάμπαλης.
Το μεσημέρι οργανώθηκε ξεκίνησε να εκπέμπει ο ραδιοφωνικός σταθμός της κατάληψης.
Στο Πολυτεχνείο διανυκτέρευσαν περί τους 1.500 φοιτητές σύμφωνα με τις εφημερίδες [ΤΑ ΝΕΑ 15.11.1973 σελ. 5].
Συγκεντρώσεις 300 περίπου φοιτητών έγιναν και στο Πολυτεχνείο Θεσσαλονίκης.
15 Νοεμβρίου
Tην Πέμπτη 15 Νοεμβρίου 1973 η κατάληψη του Πολυτεχνείου συνεχίστηκε.
Στις 7.30 το πρωί προμηθεύτηκαν από τον λαό τρόφιμα και άλλα εφόδια.
Περί τους 5.000 φοιτητές και πολίτες ήταν συγκεντρωμένοι τόσο εντός όσο και πέριξ του Πολυτεχνείου.
Ταυτόχρονα υπήρχε ισχυρή αστυνομική δύναμη η οποία είχε κυκλώσει το Πολυτεχνείο και προσπαθούσε να εμποδίσει τους πολίτες να το προσεγγίσουν.
Την αστυνομία συνόδευε εισαγγελέας υπηρεσίας.
Η αστυνομική δύναμη αποσύρθηκε περί ώρα 15.00 αλλά παρέμεινε μια μικρή δύναμη στην Τοσίτσα και στο Μουσείο.
Παράλληλα όμως παρέμεναν σε επιφυλακή μηχανοκίνητες αστυνομικές δυνάμεις στην Πλατεία Κολοκοτρώνη.
Μετά την αποχώρηση της αστυνομίας συγκεντρώθηκαν στο Πολυτεχνείο φοιτητές και από άλλες σχολές αλλά και πολίτες.
Περί ώρα 19.15 την Πέμπτης 15 Νοεμβρίου 1973 διεκόπη η κυκλοφορία στην Πατησίων και στις 22.00 το συγκεντρωμένο πλήθος ξεπέρασε τις 15.000, σύμφωνα με εφημερίδες της εποχής.
Ομάδα φοιτητών από το Πανεπιστήμιο Πατρών, το οποίο τελούσε επίσης υπό κατάληψη από 800 περίπου φοιτητές, κατέφτασε στο Πολυτεχνείο.
Ακούστηκαν συνθήματα όπως "Μαρκεζίνη παραιτήσου", "Εξουσία στο Λαό", "Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία", "Ελευθερία", "Δημοκρατία" κλπ [Μακεδονία 16.11.1973 σελ. 9, ΤΟ ΒΗΜΑ 16.11.1973 σελ. 2].
Ο χαρακτήρας της συγκέντρωσης ήταν σαφώς και πολιτικός.
ΤΟ ΒΗΜΑ 16.11.1973 σελ. 1
Οι πολίτες οι οποίοι ένωσαν τις δυνάμεις τους με τους φοιτητές, συμμετείχαν σε μία πολιτική εκδήλωση κι οχι αμιγώς συνδικαλιστική, όπως επικαλούνται οι νοσταλγοί της χούντας.
Εξάλλου, ούτε η ίδια η χούντα δεν αρνήθηκε τον πολιτικό χαρακτήρα της εξέγερσης. Σε ανακοίνωση του Υπ. Παιδείας γράφονταν ότι τα συνθήματα των φοιτητών δεν είχαν σπουδαστικά αιτήματα αλλά ήταν πολιτικής φύσεως.
Ο εισαγγελέας Κυριαζής, ο οποίος παρευρίσκονταν στον χώρο, είπε ότι δεν θα καλούσε τους φοιτητές να αποχωρήσουν εάν δεν το ζητούσε η Σύγκλητος.
Η Σύγκλητος του Πολυτεχνείου αποφάσισε την Τετάρτη 15 Νοεμβρίου 1973 να μην επιτρέψει την επέμβαση της αστυνομίας διότι θα ήταν κατάλυση του πανεπιστημιακού ασύλου και θα οδηγούσε σε αιματοκύλισμα.
Οι φοιτητές μπήκαν στο γραφείο του Κυβερνητικού Επιτρόπου όπου εντόπισαν διάφορα έγγραφα και μαγνητοταινίες.
Έκαψαν σύμβολα της 21ης Απριλίου και αποφάσισαν να παραμείνουν επ' αόριστον μέχρι να ικανοποιηθούν τα αιτήματα τους [ΤΟ ΒΗΜΑ 16.11.1973 σελ. 2].
16 Νοεμβρίου
Το Σάββατο 16 Νοεμβρίου 1973 οι πολίτες συνέχισαν να πλαισιώνουν την εξέγερση των φοιτητών.
Η Πατησίων είχε γεμίσει με κόσμο κάθε ηλικίας.
Η συντονιστική επιτροπή του Πολυτεχνείου εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία ζητούσε την αποκατάσταση των δημοκρατικών θεσμών και ελευθεριών.
Οι νοσταλγοί της χούντας απομονώνουν απόσπασμα της ανακοίνωσης το οποίο κάνει λόγο για "λαϊκή κυριαρχία" για να πουν ότι τάχα οι φοιτητές ήθελαν την εγκατάσταση κομμουνιστικού καθεστώτος. Ακόμα και κάποιος που δεν έχει σχέση με το συνταγματικό δίκαιο γνωρίζει ότι σε κάθε δημοκρατία του πλανήτη οι εξουσίες πηγάζουν από τον λαό. Το Σύνταγμα του 1975 που έφερε ο Καραμανλής, ο οποίος σίγουρα δεν ήταν κομμουνιστής, προβλέπει στο άρθρο 1 παρ. 2 ότι "Θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία".
Η αστυνομία επιτέθηκε στους συγκεντρωμένους με δακρυγόνα και πλαστικές σφαίρες.
Περί ώρα 19.30 το πλήθος προσπάθησε να διαδηλώσει προς το Σύνταγμα. Η διαδήλωση ήταν κάτι που δεν θα επέτρεπε η χούντα. Η αστυνομία βιαιοπράγησε εις βάρος των διαδηλωτών στους γύρω δρόμους.
Από τις 20.00 έως και αργά το βράδυ γίνονταν επιθέσεις της αστυνομίας στο πλήθος. Οι συγκεντρωμένοι έστησαν οδοφράγματα για να μην μπορούν να πλησιάσουν τα τεθωρακισμένα οχήματα της αστυνομίας.
Έως και τις 23.00 το βράδυ, παρέμενε συγκεντρωμένο μεγάλο πλήθος κόσμου [Μακεδονία 17.11.1973 σελ. 5].
17 Νοεμβρίου
Λίγο μετά τα μεσάνυχτα του Σαββάτου 17 Νοεμβρίου 1973 κατέφτασαν άρματα μάχης μέσω της Λεωφ. Αλεξάνδρας.
Στις 01.50 μετακινήθηκαν έξω από το Πολυτεχνείο.
Ο στρατός εκλήθη υπό του Παπαδόπουλου έγραφαν οι εφημερίδες [ΤΟ ΒΗΜΑ 17.11.1973 σελ. 6].
Στις 03.00 τα ξημερώματα του Σαββάτου 17 Νοεμβρίου 1973 ένα άρμα μάχης έσπασε την πόρτα του Πολυτεχνείου.
Κατά την εκκένωσή του, οι φοιτητές κακοποιήθηκαν. Συνελλήφθησαν 866 άτομα.
Την Κυριακή 18 Νοεμβρίου 1973, ο Καψάσκης, προϊστάμενος της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Αθηνών ανακοίνωσε 11 νεκρούς μέχρι το μεσημέρι της Κυριακής [Μακεδονία 20.11.1973 σελ. 1].
Τα ονόματά τους ήταν:
Σαμούρης Γεώργιος 22 ετών,
Παμέλος Βασίλειος 25 ετών,
Κομνηνός Διομήδης 17 ετών,
Τορια Μαργκεντε 22 ετών Νορβηγίδα,
Σπαρτίδης Αλέξανδρος 16 ετών,
Μπεκιάρη Βασιλική 17 ετών,
Θεοδώρου Δημήτριος 5,5 ετών,
Καραμάνης Μάρκος 23 ετών,
Καρακας Πάρσιλ 43 ετών Αφγανός,
Μιχαήλ Μυρογιάννης 20 ετών
Γερακίδης Γεώργιος 50 ετών
Στρατιωτικός νόμος
Το Σάββατο 17 Νοεμβρίου 1973 ο Δικτάτορας με το ΠΔ 411/1973 (ΦΕΚ Α 306/17.11.1973) κήρυξε στρατιωτικό νόμο (κατάσταση πολιορκίας) σε όλη την Ελλάδα, ανέστειλε άρθρα του Συντάγματος για τις ατομικές ελευθερίες και ξεκίνησε την λειτουργία έκτακτων στρατοδικείων.
Ο Παπαδόπουλος αξιοποίησε την δυνατότητα που του έδινε το άρθρο 25 του "Συντάγματος" του 1973 να κηρύσσει μόνος του τον στρατιωτικό νόμο. Το ΠΔ 411/1973 το υπέγραψε μόνο αυτός κι όχι και ο Μαρκεζίνης ως Πρωθυπουργός.
Αυτή ήταν η "νέα δημοκρατία", η "αληθής δημοκρατία" των νοσταλγών της Χούντας. Ακόμα και εάν ο Καραμανλής είχε δεχτεί να λάβει μέρος στην δήθεν "φιλελευθεροποίηση", κατέβαινε σε εκλογές και είχε εκλεγεί Πρωθυπουργός, ο Παπαδόπουλος θα είχε την δυνατότητα όποτε ήθελε, μόνος του, να κηρύσσει τον στρατιωτικό νόμο.
Την Τρίτη 20 Νοεμβρίου 1973 ο Μαρκεζίνης επισκέφθηκε το πεντάγωνο όπου παρείχε πλήρη στήριξη στα εγκλήματα του Παπαδόπουλου [Μακεδονία 20.11.1973 σελ. 1].
Τέτοιο θλιβερό πολιτικό ανθρωπάκι ήταν ο Μαρκεζίνης, ο οποίος πίστευε ότι ήταν τάχα σπουδαίος πολιτικός παράγοντας. Δεν είχε καν το φιλότιμο να παραιτηθεί μετά το μακελειό του Πολυτεχνείου.
Ο "αόρατος" δικτάτορας
Ο Ταξίαρχος Δημήτρης (Μίμης) Ιωαννίδης, τον οποίο ο Παπαδόπουλος αποκαλούσε "αρσακειάδα" επειδή ήταν πολύ αγαθός και καλός άνθρωπος, αρχηγός της ΕΣΑ και διευθυντής του Υπουργείου Εθνικής Άμυνα, ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο την Κυριακή 25 Νοεμβρίου 1973.
Στην θέση του Παπαδόπουλου, όρκισε Πρόεδρο της "Δημοκρατίας" τον αντιστράτηγο Φαίδωνα Γκιζίκη (ΦΕΚ Α 311/25.11.1973). Ο Γκιζίκης προήχθη στον βαθμό του στρατηγού την επόμενη ημέρα Δευτέρα 26 Νοεμβρίου 1973 (ΦΕΚ Α 315/28.11.1973). Στο διάγγελμά του ο Γκιζίκης (ΦΕΚ Α 314/25.11.1973) ανέφερε ότι ανέλαβε την Προεδρία για να συμβάλει στην ομαλότητα.
Ενώπιον του Γκιζίκη ορκίστηκε Πρωθυπουργός τα ξημερώματα της 24ης Ιουλίου 1974 ο Καραμανλής (ΦΕΚ Α 210/24.07.1974), μετά την κατάρρευση του Ιωαννίδη λόγω της εισβολής της Τουρκίας στην Κύπρο.
Ο Καραμανλής διατήρησε τον χουντικό Γκιζίκη, ο οποίος ήταν και έναν εκ των εμπνευστών του πραξικοπήματος κατά του Μακάριου, στην θέση του Προέδρου της "Δημοκρατίας" για 5 μήνες και 25 ημέρες ή για συνολικά 148 ημέρες, μέχρι την Τετάρτη 18 Δεκεμβρίου 1974, οπότε πήρε την θέση του ο Μιχαήλ Στασινόπουλος (ΦΕΚ Α 372/18.12.1974).
Στην θέση του Μαρκεζίνη, ο Ιωαννίδης διόρισε ως Πρωθυπουργό τον Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο (ΦΕΚ Α 312/25.11.1973). Ήταν ο 4ος χουντικός πρωθυπουργός.
Το έργο που άφησαν ήταν να χαρίσουν την μισή Κύπρο στην τουρκία. Κυβερνούσαν οι στρατιωτικοί αλλά δεν αμύνθηκαν για την Κύπρο.
Μπορείτε να βρείτε σημαντικό υλικό για το Πολυτεχνείο στον ιστότοπο Ημέρες 1972-1973 και στον ιστότοπο του Αντιδικτατορικού Αγώνα του Πανεπιστημίου Αθηνών
Ακολουθήστε μας στο BlueSky, στο mastodon, στο twitter και στο Facebook
