Η ανεξαρτητοποίηση του Βουλευτή Επικρατείας Ευάγγελου Αποστολάκη πυροδότησε μία σειρά αντιθεσμικών ανακοινώσεων και δηλώσεων χαμηλής υποστάθμης. Πυρήνας των επιχειρημάτων που ακούστηκαν ήταν η αθλιότητα ότι οι Βουλευτές Επικρατείας είναι διορισμένοι κι όχι εκλεγμένοι. Πρόχειροι και αδιάβαστοι ακόμα και στην οργή τους. Το Σύνταγμα ορίζει ότι και οι Βουλευτές Επικρατείας εκλέγονται. Προβλέπει επίσης ότι όλοι οι βουλευτές εκπροσωπούν το έθνος. Δεν διαχωρίζει τους βουλευτές αναλόγως του τρόπυ εκλογής τους. Αυτά θα έπρεπε να τα ξέρουν κάποιοι πριν μιλήσουν. Θα έπρεπε επίσης να ξέρουν όσοι βιάζονται να εκδηλώσουν την οργή τους χωρίς πρώτα να σκεφτούν τί λένε, ότι ο πρώτος άνθρωπος που τόλμησε να αναφερθεί σε διορισμένους βουλευτές ήταν ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος το 1973.
Ακολουθήστε μας στο BlueSky, στο mastodon, στο twitter και στο Facebook
Ιστορικό αποχωρήσεων Σαρακιώτη & Αποστολάκη
Το μεσημέρι της Πέμπτης 28 Νοεμβρίου 2024, ο Βουλευτής Φθιώτιδας Ιωάννης Σαρακιώτης κατέθεσε στον Πρόεδρο της Βουλής δήλωση ανεξαρτητοποίησης.
Ο Σαρακιώτης ανήρτησε στο facebook την εξής δήλωση:
Με επιστολή μου προς τον Πρόεδρο της Βουλής γνωστοποίησα σήμερα την ανεξαρτητοποίηση μου από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. - Προοδευτική Συμμαχία. Τα όσα έλαβαν χώρα το προηγούμενο χρονικό διάστημα είναι γνωστά σε όλους, αλλά δεν περιποιούν τιμή σε κανέναν. Δεν συναίνεσα σε όλα αυτά, δεν σιώπησα, έκρουσα τον κώδωνα του κινδύνου, αλλά δεν εισακούστηκα. Δεν μπορώ να υποκρίνομαι ότι συνεχίζουμε όπως είμαστε, δεν συνέβη τίποτα και προχωράμε παρακάτω. Δεν μπορούν να ξεχαστούν τα πάντα. Το τραύμα αυτή τη στιγμή είναι και νωπό, αλλά και βαθύ. Σε ότι με αφορά, από τη θέση του ανεξάρτητου Βουλευτή Φθιώτιδας, θα συνεχίσω να τιμώ την εμπιστοσύνη των συμπολιτών μου αναδεικνύοντας καθημερινά τα προβλήματα και τις αγωνίες τους.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρα, ο Βουλευτής Επικρατείας Ευάγγελος Αποστολάκης ανακοίνωσε (facebook) κι αυτός ότι αποχωρεί από την κοινοβουλευτική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ και ότι ανεξαρτητοποιείται με την παρακάτω δήλωση:
Το 2023 αποδέχτηκα την πρόταση του ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ. Π.Σ. να είμαι υποψήφιος βουλευτής Επικρατείας, επειδή θεώρησα ότι ήταν ένα προοδευτικό κόμμα, το οποίο σεβόταν στην πράξη τις δημοκρατικές παραδόσεις καθώς και τις αρχές και αξίες της Προοδευτικής παράταξης. Όσα συνέβησαν πρόσφατα διέψευσαν τις προσδοκίες μου καθώς οι δημοκρατικές διαδικασίες καθυποτάχτηκαν σε πρακτικές που παραπέμπουν σε στιγμές του παρελθόντος, που όλοι θέλουμε να ξεχάσουμε. Έχοντας υπηρετήσει την πατρίδα από υψηλές θέσεις ευθύνης και γνωρίζοντας πολύ καλά τι σημαίνει «ευθύνη», «συνείδηση» και «τιμή», δεν μπορώ να βρίσκομαι σε ένα κόμμα που λειτουργεί με αυτό τον τρόπο. Είμαι άλλωστε βέβαιος ότι η πλειοψηφία όσων το ψήφισαν συμμερίζονται αυτή τη στάση μου. Η απόφασή μου να παραμείνω ανεξάρτητος βουλευτής και να διατηρήσω την έδρα μου, είναι απόλυτα ευθυγραμμισμένη με την υποχρέωση που έχω απέναντι στους πολίτες και τη δημοκρατία. Ο θεσμός του βουλευτή Επικρατείας διασφαλίζει την συνολική εκπροσώπηση της κοινωνίας και όχι μικροκομματικές ισορροπίες. Συνεπώς, είναι χρέος μου να συνεχίσω να εργάζομαι με ήθος, διαφάνεια και προσήλωση στο εθνικό συμφέρον, ανεπηρέαστος από μικροκομματικές σκοπιμότητες.
Μετά την ανεξαρτητοποίηση και του Αποστολάκη, ο ΣΥΡΙΖΑ απέμεινε με 27 βουλευτές.
Το γεγονός ότι ο Αποστολάκης κράτησε την βουλευτική έδρα πυροδότησε έντονες αντιδράσεις.
Update 05.12.2024: Συνολικά, μέχρι στιγμής έχουν αποχωρήσει 9 βουλευτές από τον ΣΥΡΙΖΑ, με αποτέλεσμα να απομείνει με 27 βουλευτές. Οι αποχωρήσεις έγιναν ως εξής:
Σάββατο 9 Νοεμβρίου 2024 (1): Πέτρος Παππάς, Βουλ. Κιλκίς
Δευτέρα 11 Νοεμβρίου 2024 (3): Αλέξανδρος Αυλωνίτης Βουλευτής Κέρκυρας, Κυριακή Μάλαμα Βουλ. Χαλκιδικής, Ραλλία Χρηστίδου Βουλ. Β3΄ Ν. Τομ. Αθηνών,
Πέμπτη 21 Νοεμβρίου 2024 (2): Θεοδώρα Τζάκρη Βουλ. Πέλλας, Γιώτα Πούλου Βουλ. Βοιωτίας (με τις αποχωρήσεις αυτές ο ΣΥΡΙΖΑ έχασε την θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης)
Πέμπτη 28 Νοεμβρίου 2024 (2): Ιωάννης Σαρακιώτης Βουλ. Φθιώτιδας, Ευάγγελος Αποστολάκης Βουλ. Επικρατίας
Οι αντιδράσεις για τον Αποστολάκη
Σε ανακοίνωση την οποία εξέδωσε αυθημερόν ο ΣΥΡΙΖΑ αναφέρονται τα ακόλουθα:
Η προδιαγεγραμμένη απόφαση του Ευάγγελου Αποστολάκη ολοκληρώνεται σήμερα με την ντροπιαστική αποστασία του. Δεν σκέφτηκε ούτε το Κόμμα που τον τίμησε τοποθετώντας τον στο Ψηφοδέλτιο Επικρατείας, ούτε τους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ. Και προσβάλλει την επιλογή των μελών του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, όπως εκφράστηκε πρόσφατα στις εκλογές προέδρου. Από εδώ και πέρα θα φέρει το στίγμα της αποστασίας, της καταπάτησης και προσβολής της λαϊκής ετυμηγορίας και βούλησης, καθώς και της εξυπηρέτησης των επιδιώξεων της κυβέρνησης Μητσοτάκη και της διαπλοκής, που ανησυχούν ιδιαίτερα από την επανεκκίνηση και ενίσχυση του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.Οφείλει έστω και την τελευταία στιγμή να παραδώσει την έδρα που δεν του ανήκει, ειδικά εφόσον ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ τον τοποθέτησε στο Ψηφοδέλτιο Επικρατείας. Αλλιώς, ο ελληνικός λαός θα τον στείλει στον κάλαθο της πολιτικής ιστορίας. Και εκεί δεν πρόκειται κανένας να τον σώσει.
Σε ανάρτησή της στο Facebook η γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ, αν θεωρηθεί ότι εξακολουθεί να υφίσταται το όργανο αυτό, Ράνια Σβίγγου, έγραψε:
Μόνο το ότι έχουν κάνει την επιλογή τους εδώ και καιρό, και έρχονται με τη μέθοδο της σαλαμοποίησης να ανεξαρτητοποιηθούν, αποδεικνύει με πόσο κυνισμό οργάνωσαν το σχέδιό τους. Γι’ αυτό ας μη μιλάνε για δημοκρατία αυτοί που παραβίασαν κατάφωρα τη λαϊκή βούληση, όπως εκφράστηκε στις εκλογές. Οι αριστεροί, προοδευτικοί πολίτες έδωσαν στον ΣΥΡΙΖΑ τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Ψήφισαν τον κ. Σαρακιώτη ως υποψήφιο του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, κι όχι για να υποκλέψει την έδρα του, εξυπηρετώντας αντικειμενικά τα σχέδια της ΝΔ και των παραθεσμικών κέντρων, για τη ρευστοποίηση του ΣΥΡΙΖΑ. Όσο για τον κ. Αποστολάκη, ας αφήσει τις αστειότητες, ότι δήθεν «διασφαλίζει τη συνολική εκπροσώπηση της κοινωνίας». Δεν τον ψήφισε, ούτε η κοινωνία, ούτε οι πολίτες. Με πρόταση του Αλέξη Τσίπρα και του ΣΥΡΙΖΑ τοποθετήθηκε στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ τραυματίζεται κοινοβουλευτικά, θα δυναμώνει όμως κοινωνικά κάθε μέρα που περνά. Γιατί ο λαός έχει μνήμη και κρίση.
Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, ο Αλέξης Τσίπρας τοποθετήθηκε επί της αποχώρησης Αποστολάκη λέγοντας πως
"ειδικά ένας διορισμένος βουλευτής, όταν διαφωνεί με το κόμμα που τον εξέλεξε, παραιτείται, αφήνοντας την έδρα που ούτε πολιτικά ούτε ηθικά του ανήκει. Προφανώς εισάκουσε συμβουλές άλλων".
Οι ανακοινώσεις αυτές έχουν έναν κοινό παρονομαστή: Ότι οι Βουλευτές Επικρατείας είναι τοποθετημένοι & διορισμένοι και όχι εκλεγμένοι. Ότι δεν έχουν εκλεγεί και ως εκ τούτου έχουν λιγότερη νομιμοποίηση από τους "κανονικούς" βουλευτές και ότι οι έδρες τους ανήκουν στο κόμμα.
Ταυτόχρονα, επικαλούνται αυτόν τον ισχυρισμό και για τους εκλεγμένους βουλευτές (Σαρακιώτης). Εάν ανεξαρτητοποιηθούν χωρίς να παραδώσουν τις έδρες τους τότε τις έχουν υποκλέψει (Σβίγγου).
Οι δηλώσεις της Έλενας Ακρίτα
Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι δηλώσεις της Έλενας Ακρίτα η οποία είναι Βουλευτής Επικρατείας και έχει αξία η διάγνωση του πώς αντιλαμβάνεται τον ρόλο αυτό.
Την Τετάρτη 13 Νοεμβρίου 2024 έκανε την εξής δήλωση:
«Έλενα Ακρίτα: Η Ιστορία θα μας κρίνει» - Έχω επανειλημμένα τοποθετηθεί δημόσια κατά των ανεξαρτητοποιήσεων βουλευτών. Οι έδρες ανήκουν στο κόμμα. Παρά τις σοβαρές αντιρρήσεις μου για τον αντιδημοκρατικό τρόπο που λειτούργησαν τα όργανα του κόμματος, παραμένω επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ. Στήριξα τον τέως Πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Στέφανο Κασσελάκη από την πρώτη στιγμή. Η εκτίμησή μου στο πρόσωπό του δεν αλλάζει. Τού εύχομαι καλή επιτυχία στο νέο του ξεκίνημα. Στην πολιτική μπήκα να προσφέρω. Η έδρα ποτέ δεν ήταν το δέλεαρ: είχα ήδη προσφέρει τη δική μου στον Στέφανο Κασσελάκη προκειμένου να εισέλθει στη Βουλή. Ο στόχος είναι -και παραμένει- η μαχητική Αντιπολίτευση στην κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη. Έλενα Ακρίτα Βουλευτής Επικρατείας ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ
Την Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2024 η Έλενα Ακρίτα έκανε την παρακάτω ανάρτηση στο Facebook:
Δήλωση Ελένας Ακριτα πριν το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών: «Τα εργασιακά, κοινωνικά και ανθρώπινα δικαιώματα πάνε χέρι-χέρι» - Στο debate ο Παύλος Πολάκης [..] Επειδή όμως δεν θεωρώ ηθική μια εκ των υστέρων - και εκ του ασφαλούς - τοποθέτηση, δηλώνω: Αν ο Παύλος Πολάκης εκλεγεί Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ θα παραιτηθώ, θα παραδώσω την έδρα στο κόμμα και θα πάω σπίτι μου. Δεσμεύομαι. Για ένα λόγο μπήκα στην πολιτική. Για να παλέψω για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αν δεν μπορώ να το συνεχίσω πια, θα φύγω. [..] Έλενα Ακρίτα, Βουλευτής Επικρατείας ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ. Υπεύθυνη για τον Τομέα Ισότητας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων. Υ. Γ. Χαλάω το αφήγημα όσων αντί να παραιτηθούν, ανεξαρτητοποιουνται και κρατάνε έδρες και χρήματα; Συγγνώμη αλλά δεν είμαστε όλοι ίδιοι.
Η Έλενα Ακρίτα ανέφερε ότι συνεχίζει να διατηρεί την θεσμικά ανύπαρκτη ιδιότητα της "επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ" την οποία φάνηκε ότι είναι αποφασισμένη να τιμήσει. Την αποκαλούμε θεσμικά ανύπαρκτη ιδιότητα διότι δεν προβλέπεται σε Σύνταγμα, Κανονισμό της Βουλής & Εκλογική Νομοθεσία.
Η πολιτική ανάγνωση της δηλώσεών της δείχνει ότι αντιλαμβάνεται την εκλογή της με το ψηφοδέλτιο επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ ως δέσμεση προς το κόμμα αυτό, την οποία θέλει να τηρήσει. Επιπλέον, η αντίληψή της φαίνεται να είναι ότι η Βουλευτική έδρα ανήκει στο κόμμα. Πρόκειται για καθόλα θεμιτή και έντιμη στάση. Πρέπει να πιστωθεί στην Έλενα Ακρίτα ότι εξέφρασε την άποψή της, όποια κι αν είναι αυτή, χωρίς χυδαιότητα και οργή.
Η νομική θέση του Βουλευτή
Ο Βουλευτής δεν είναι ατομικό όργανο της πολιτείας αλλά μέρος του άμεσου και συλλογικού οργάνου "Βουλή". Βάση της λειτουργικής αποστολής του Βουλευτή είναι η καθιέρωση της ελεύθερης εντολής από το άρθρο 51 παρ. 2 του Συντάγματος το οποίο ορίζει ότι οι βουλευτές αντιπροσωπεύουν το έθνος.
[Δημ. Θ . Τσάτσος "Συνταγματικό Δίκαιο" 1985, σελ. 322]
Ο όρος "έθνος" στην εν λόγω συνταγματική διάταξη δεν αφορά στον εκτός ελληνικής επικράτειας ελληνισμό, δηλαδή δεν έχει το νόημα ότι οι βουλευτές αντιπροσωπεύουν και την ομογένεια ή τον κυπριακό ελληνισμό αλλά έχει την έννοια ότι αντιπροσωπεύουν ολόκληρο τον ελληνικό λαό ως πολιτικό σύνολο.
[Ανδρ. Δημητρόπουλος "Η δομή και η λειτουργία της σύγχρονης δημοκρατίας" 1977 σελ. 96]
Η αρχή της ελεύθερης εντολής προβλέπονταν
- στο άρθρο 60 του Συντάγματος του 1844,
- στο άρθρο 67 του Συντάγματος του 1864,
- στο άρθρο 67 του Συντάγματος του 1911,
- στο άρθρο 36 του Συντάγματος του 1925,
- στο άρθρο 36 του Συντάγματος του 1926,
- στο άρθρο 37 του Συντάγματος του 1927
- και στο άρθρο 67 του Συντάγματος του 1952.
Βουλευτές επικρατείας & Βουλευτές εκλογικών περιφερειών
Σύμφωνα με το άρθρο 54 παρ. 3 του Συντάγματος, μέρος της Bουλής, όχι μεγαλύτερο από το ένα εικοστό του όλου αριθμού των βουλευτών (ήτοι από 10 μέχρι 15 βουλευτές), μπορεί να εκλέγεται ενιαίως σε ολόκληρη την Επικράτεια, σε συνάρτηση με τη συνολική εκλογική δύναμη του κάθε κόμματος.
Ενώ, λοιπόν, οι υπόλοιποι βουλευτές εκλέγονται στις εκλογικές περιφέρειες, οι βουλευτές επικρατείας εκλέγονται σε όλη την ελληνική επικράτεια.
Το ίδιο το Σύνταγμα ορίζει στο άρθρο 54 ότι οι βουλευτές επικρατείας εκλέγονται. Δεν ορίζει ότι τοποθετούνται ή ότι διορίζονται. Διορισμό βουλευτών όριζε το χουντικό σύνταγμα του 1973.
Ακόμα όμως και οι βουλευτές οι οποίοι εκλέγονται σε εκλογική περιφέρεια, δεν εκπροσωπούν μόνο αυτήν. Ο βουλευτής πχ από το Κιλκίς δεν έχει περιορισμένο δικαίωμα εκπροσώπησης. Δεν εκπροσωπεί μόνο το Κιλκίς. Τυχόν αντίθετη άποψη θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη και θα αποδυνάμωνε τον ρόλο του βουλευτή αλλά και της ίδιας της δημοκρατίας διότι θα του απαγόρευε να θέτει ζητήματα εθνικής εμβέλειας και θα τον καταβίβαζε σε έναν εκπρόσωπο τοπικών μόνο θεμάτων.
Ο ρόλος των βουλευτών επικρατείας δεν διαφοροποιείται από εκείνον των βουλευτών οι οποίοι εκλέγονται σε εκλογικές περιφέρειες, ούτε συγκροτούν ξεχωριστό σώμα βουλευτών οι βουλευτές επικρατείας.
Πολλώ δε μάλλον δεν νοείται θεσμικός ρόλος ο οποίος τιτλοφορείται "επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας", υπονοώντας ότι οι βουλευτές αυτοί υπόκεινται σε διαφορετική θεσμική μεταχείριση. Μόνο πολιτικά μπορεί να ερμηνευτεί ένας τέτοιος χαρακτηρισμός. Θεσμικά, είναι ανυπόστατη ιδιότητα.
Η νομική θέση ολων των βουλευτών ήτοι τόσο αυτών οι οποίοι εκλέγονται στις εκλογικές περιφέρειες όσο και εκείνων οι οποίοι εκλέγονται σε όλη την επικράτεια (βουλευτές επικρατείας) είναι η ίδια και όλοι αντιπροσωπεύουν το έθνος.
[Αθ. Ράϊκος "Συνταγματικό δίκαιο" Τ. Α' 1989 σελ. 288]
Οι βουλευτές επικρατείας έχουν λιγότερα κωλύματα εκλογιμότητας από τους Βουλευτές των εκλογικών περιφερειών. Κατά τα λοιπά, η διάκριση μεταξύ βουλευτών επικρατείας και βουλευτών εκλογικών περιφερειών δεν έχει νομική σημασία.
[Φιλ. Σπυρόπουλος "Συνταγματικό Δίκαιο" 2020 σελ. 188]
Συμπερασματικά, οι βουλευτές επικρατείας εκλέγονται και δεν "διορίζονται", δεν είναι λιγότερο βουλευτές από εκείνους οι οποίοι εκλέγονται σε εκλογικές περιφέρειες, δεν συγκροτούν ιδιαίτερο και ξεχωριστό σώμα εντός του κοινοβουλίου και δεν διαθέτουν "επικεφαλής". Όλοι είναι ισότιμα μέλη του κοινοβουλίου.
Η ανεξαρτητοποίηση των βουλευτών
Οι βουλευτές θεωρούνται μέλη της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος με το οποίο εκλέχθηκαν εκτός αν δηλώσουν ενυπόγραφα διαφορετική προτίμηση. Αυτό σημαίνει ότι η ιδιότητα του μέλους της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος με το οποίο εκλέχθηκε ο Βουλευτής δεν είναι δεσμευτική.
[Κ. Μαυριάς "Συνταγματικό δίκαιο" 2005 σελ. 704].
Η αρχή της ελεύθερης εντολής περιέχει το δικαίωμα του βουλευτή να καθορίζει την κοινοβουλευτική του στάση με αποκλειστικό γνώμονα την συνείδησή του, ο οποίος έχει τη δυνατότητα να διεκδικεί την ανεξαρτησία του και έναντι του πολιτικού κόμματος στο οποίο οφείλει την πολιτική δυνατότητα εκλογής του. Η θεσμοποίηση του κόμματος δεν αναιρεί de jure την ελεύθερη εντολή γι' αυτό και η "αποστασία" του βουλευτή υπόκειται σε πολιτική, όχι όμως και νομική αξιολόγηση.
[Δημ. Θ . Τσάτσος "Συνταγματικό Δίκαιο" Τ. Β' 1993, σελ. 244]
Επομενως, η δυνατότητα του βουλευτή να ανεξαρτητοποιηθεί και να διατηρήσει την έδρα του κατοχυρώνεται* το πρώτον στην γενικότερη αρχή της ελεύθερης εντολής την οποία καθιερώνει** το άρθρο 51 παρ. 2 του Συντάγματος κι όχι στο άρθρο 60 το οποίο εντάσσεται στο πλαίσιο της κατοχύρωσης των λειτουργικών προνομίων που εξασφαλίζει το Σύνταγμα στον βουλευτή***.
* [Ανδρ. Δημητρόπουλος "Η δομή και η λειτουργία της σύγχρονης δημοκρατίας" 1977 σελ. 122, ο.π. Τσάτσος 1993 σελ. 244], ** [ο.π. Δημητρόπουλος σελ 96, 113], *** [ο.π. Τσάτσος 1993 σελ. 245]
Το ότι ο βουλευτής έχει την δυνατότητα, σύμφωνα με όσα του υπαγορεύει η συνείδησή του, να ανεξαρτητοποιηθεί και να διατηρήσει την έδρα του, δεν αμφισβητήθηκε ποτέ σε θεσμικό επίπεδο. Το ζήτημα επί του οποίου υπάρχει αντιπαράθεση τον τελευταίο είναι το κατά πόσο έχει "δικαίωμα" να κρατήσει την έδρα του. Πρόκειται όμως για de jure ζήτημα ή απλώς για πολιτική κριτική? Προφανώς, είναι μόνο πολιτικό ζήτημα.
Update 05.12.2024: Η απαγόρευση της ανεξαρτητοποίησης στο σχέδιο συντάγματος του 1975
Στο κυβερνητικό σχέδιο συντάγματος το οποίο παρουσιάστηκε την 7η Ιανουαρίου 1975, το άρθρο 60 περιελάμβανε και 3η παράγραφο η οποία όριζε απαγόρευε στον βουλευτή ο οποίος είχε εκλεγεί με ένα κόμμα να ενταχθεί κατά την διάρκεια της θητείας του στην κοινοβουλευτική ομάδα άλλου κόμματος ή να συγκροτήσει νέα κοινοβουλευτική ομάδα. Όριζε δε ότι η ανεξαρτητοποίηση ισοδυναμούσε με παραίτηση από το βουλευτικό αξίωμα.
Την κατάργηση της διάταξης αυτής υποστήριξαν ΠΑΣΟΚ* και Ένωση Κέντρου - Νέες Δυνάμεις**.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε πει*:
Είμαστε στο 1975 και βάζουμε νέα θεμέλια. Αλλά πρώτος θέλω να πάρω σαφή θέση. Όποιο μέλος του ΠΑΣΟΚ επιθυμεί να αποχωρήσει και να προστεθεί στην δύναμη άλλης κοινοβουλευτικής ομάδας έχει εκ των προτέρων την δική μου έγκριση.
* [Πρακτικά Ολομέλειας Βουλής Ανδρέας Παπανδρέου σελ. 123]
** [Πρακτικά Ολομέλειας Βουλής Γ. Μαύρος σελ. 122]
Διαβάστε περισσότερα για το Σύνταγμα του 1975 στο άρθρο μας Σύνταγμα 1975: Τα πρακτικά των συζητήσεων της Βουλής και των Επιτροπών
Update 05.12.2024: Σχολιασμός της επιστολής των 6
Την Παρασκευή 29 Νοεμβρίου 2024, με δελτίο τύπου το οποίο εξέδωσαν οι ανεξάρτητοι βουλευτές Αυλωνίτης Αλέξ., Μάλαµα Κυριακή, Παππάς Πέτρος, Πούλου Γιώτα, Τζάκρη Θεοδ. και Χρηστίδου Ραλλία, εξέφρασαν την υποστήριξή τους στους ανεξαρτητοποιηθέντες Σαρακιώτη και Αποστολάκη.
Το δελτίο τύπου είχε το εξής περιεχόμενο:
Οι κοινοβουλευτικές έδρες ανήκουν στη Δημοκρατία και µόνο. Με αφορμή της αήθεις επιθέσεις που δέχονται χθες και σήμερα δύο ανεξαρτητοποιηθέντες βουλευτές από τον ΣΥΡΙΖΑ - ΠΣ, παραπέμπουμε όλους εκείνους τους οψιγενείς «υποστηρικτές» της συνταγματικής τάξης, στο άρθρο 60 του Συντάγματος. Το άρθρο αυτό επιβάλλει την ελευθερία δράσης και σκέψης του βουλευτή κι όσοι ορκίζονται σε αυτό ορκίζονται στην τήρηση του Συντάγματος. Τα κόμματα που δεν τηρούν τις βασικές αρχές του Συντάγματος, όπως η δημοκρατία, οι ελεύθερες εκλογές, η δημοκρατική διαφάνεια στη λειτουργία τους, δεν νομιμοποιούνται να ζητούν “εργολαβικά” έδρες. Οι έδρες δεν είναι καρέκλες, είναι όρκοι στη Δημοκρατία. Στεκόμαστε, λοιπόν, δίπλα στους δύο συναδέλφους, τους καλούμε να μείνουν ακλόνητοι απέναντι σε κάθε προσπάθεια πολιτικού εκφοβισμού τους και τους συμπαραστεκόμαστε καθώς υποστήκαµε κι εμείς τα ίδια από ένα κόμμα που εξετράπη από την δημοκρατική του πορεία. Οι κάτωθι ανεξάρτητοι βουλευτές Αυλωνίτης Αλέξανδρος, Μάλαµα Κυριακή, Παππάς Πέτρος, Πούλου Γιώτα, Τζάκρη Θεοδώρα, Χρηστίδου Ραλλία
Επισημαίνονται τα εξής:
1) Το δικαίωμα ανεξαρτητοποίησης του βουλευτή και διατήρησης της έδρας του, εδράζεται το πρώτον στην γενικότερη αρχή της ελεύθερης εντολής [ο.π. Τσάτσος σελ. 245, Δημητρόπουλος σελ. 122] και όχι σε μερικότερες αρχές. Οι 6 βασίζουν την αρχή της ελεύθερης εντολής στο άρθρο 60 κι όχι στο άρθρο 51 παρ. 2 του Συντάγματος. Κατά την ορθότερη άποψη*, το άρθρο 60 παρ. 1 δεν καθιερώνει την ελεύθερη εντολή αλλά το δικαίωμα διαφωνίας των βουλευτών. Η δε παρ. 2 του άρθρου 60 αναφέρεται στην παραίτηση του βουλευτή από το αξίωμα κι όχι στην ανεξαρτητοποίησή του. Πάντως, γίνεται δεκτή και η άποψη** ότι το άρθρο 60 παρ. 1 κατοχυρώνει το δικαίωμα ανεξαρτητοποίησης του βουλευτή. Εκτιμάται ότι τεχνικά αρτιότερο και πληρέστερο θα ήταν το δελτίο τύπου εφόσον περιελάμβανε και αναφορά στο άρθρο 51 παρ. 2.
* [ο.π. Δημητρόπουλος σελ. 96, 113]
** [ο.π. Δημητρόπουλος σελ. 113]
2) Δεν εξηγούν γιατί η ανεξαρτητοποίηση τους είναι διαφορετική από εκείνη των βουλευτών της Νέας Αριστεράς και δεν συνιστά αποστασία.
3) Κάνουν το λάθος να πάρουν θέση στο ανύπαρκτο ζήτημα της ιδιοκτησίας της έδρας ("οι κοινοβουλευτικές έδρες ανήκουν στη Δημοκρατία") και με τον τρόπο αυτό το αναγνωρίζουν ως υπαρκτό, αντί να το αποκρούσουν και να εξηγήσουν ότι δεν τίθεται ζήτημα ιδιοκτησίας στην βουλευτική έδρα.
Σε ποιον ανήκει η έδρα?
Από όλα όσα αναφέρονται στα προηγούμενα κεφάλαια του άρθρου αυτού, προκύπτει το συμπέρασμα ότι το ερώτημα "σε ποιον ανήκει η έδρα" είναι παρελκυστικό και απηχεί μια εμπράγματη αντίληψη του θεσμικού ρόλου του βουλευτή, της συνείδησής του και κατ' επέκταση της έδρας του. Δεν τίθεται ζήτημα ιδιοκτησίας της βουλευτικής έδρας ώστε να τίθεται και το ζήτημα σε ποιον ανήκει.
Είναι προφανές ότι τα πολιτικά κόμματα είναι συνταγματικά θεσμοθετημένοι οργανισμοί με καθοριστικό ρόλο στην ίδια την λειτουργία της δημοκρατίας. Αρκεί όμως αυτή η διαπίστωση του de jure θεσμικού τους ρόλου για να θεωρηθεί ότι υφίσταται μία σχέση σχεδόν εμπράγματου δικαιώματος του κόμματος επί της έδρας?
Τυχόν θετική απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα παραμέριζε και θα καθιστούσε ανενεργή την συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή της ελεύθερης εντολής του άρθρο 51 παρ. 2 του Συντάγματος. Θα δημιουργούσε την εσφαλμένη και συνταγματικά μη ανεκτή εντύπωση ότι το κόμμα είναι μία ιεραρχικά υπερκείμενη οντότητα κι όχι το θεσμικό όχημα της πραγμάτωσης των πολιτικών επιδιώξεων των προσώπων τα οποία το απαρτίζουν.
Οι Βουλευτές εκλέγονται για να εκπροσωπούν το έθνος κι όχι το κόμμα, ορίζει ο διαχρονικός συνταγματικός νομοθέτης ήδη από το 1844. Χωρίς ωστόσο η παραδοχή αυτή να παραμερίζει και να θέτει σε αχρηστία τα πολιτικά κόμματα ως θεσμούς της δημοκρατίας. Το άτοπο της συζήτησης περί διοκτησίας της έδρας δεν ακυρώνει ταυτόχρονα την ίδια την ύπαρξη και τον ρόλο των κομμάτων. Η ελεύθερη εντολή συνυπάρχει με την κομματική δημοκρατία σε μία σχέση αλληλοσυμπλήρωσης κι όχι ιεραρχικής υποταγής ή, ακόμα χειρότερα, ανίληψης παγίου ενεργητικού. Τυχόν ανεξαρτητοποίηση βουλευτή και διατήρηση της έδρας του δεν παραβιάζει θεσμικά κάποιο κεκτημένο του κόμματος. Κρίνεται πολιτικά και μόνο.
Update 04.12.2024: Πότε πρόκειται περί "αποστασίας?
Όπως, λοιπόν, προκύπτει από τα παραπάνω, αφενός δεν νοείται "ιδιοκτησία" της βουλευτικής έδρας και αφετέρου οι βουλευτές, στο πλαίσιο της ελεύθερης εντολής, δύνανται να ανεξαρτητοποιηθούν ή και να προσχωρήσουν σε διαφορετική κοινοβουλευτική ομάδα από εκείνη με την οποία εκλέχθηκαν. Η ανεξαρτητοποίηση είναι συνταγματικώς επιτρεπτή πράξη και υπόκειται σε πολιτική μόνο κριτική.
Ο όρος "αποστασία" είναι και αυτός ένας όρος πολίτικης κριτικής με αρνητικό πρόσημο. Στιγματίζει ως επιλήψιμη την πράξη του βουλευτή να ανεξαρτητοποιηθεί.
Οι αποχωρήσαντες βουλευτές από τον ΣΥΡΙΖΑ οι οποίοι σχημάτισαν την Νέα Αριστερά, διέπραξαν αποστασία ή απλώς ενήργησαν μία επιτρεπτή πράξη αποχώρησης στο πλαίσιο της ελεύθερης εντολής? Ή μήπως έκαναν και τα δύο. Τα Ιουλιανά του 1965 ήταν αποστασία?
Ούτως εχόντων των πραγμάτων, πότε υπάρχει λοιπόν αποστασία?
Οι Μητσοτάκης, Νόβας, Τσιριμώκος, Στεφανόπουλος κλπ αποχώρησαν τον Ιούλιο του 1965 από την Ένωση Κέντρου κι έριξαν την Κυβέρνηση του λαοπρόβλητου πρωθυπουργού Γεώργιου Παπανδρέου.
Ποιο είναι λοιπόν το κριτήριο για να θεωρηθεί αποστασία η αποχώρηση τους? Την απάντηση την δίνει ο ίδιος ο Γεώργιος Παπανδρέου. Στην ομιλία του στην Πλ. Κλαυθμώνος την Τετάρτη 16 Φεβρουαρίου 1966 ανέφερε τα εξής:
"Ερωτώ, ποίαν δεδηλωμένη είχε υπέρ αυτού ο Τσιριμώκος? [..] Η Ελλάς δεν είναι βουλευτοκρατία, είναι δημοκρατία. Οι βουλευτές δεν είναι κυρίαρχοι, είναι εκπρόσωποι. Ο λαός είναι κυρίαρχος. Και όταν ο λαός, κατά τρόπο αναμφισβήτητο, άρει την εντολή του, τότε επιβάλλεται ο σεβασμός της θελήσεως του, επιβάλλεται η προσφυγή στην δική του κυριαρχία, επιβαλλονται εκλογές".
Κατά την αντίληψη του Γέρου την στάση των βουλευτών την υπαγορεύει ο κυρίαρχος λαός, όπως αυτός έχει εκφραστεί στις εκλογικές διαδικασίες.
Κριτήρια για να διαπιστωθεί (πολιτικά) το εάν διαπράχθηκε αποστασία, κατά τον Παπανδρέου, φαίνεται να είναι: (α) η ύπαρξη δεδηλωμένης (β) άρση της εντολής του λαού κατά αναμφισβήτητο τρόπο και (γ) άμεση προσφυγή στην κυριαρχία του λαού με έντιμες και ανόθευτες εκλογές.
Ο Μητσοτάκης, ο Νόβας, ο Τσιριμώκος, ο Στεφανόπουλος και οι λοιποί αποστάτες, τον Ιούλιο του 1965 δεν έριξαν μια ετοιμόρροπη κυβέρνηση, η οποία τελούσε υπό κατάρρευση. Αντιθέτως, ο Παπανδρέου είχε προσφάτως πάρει 53% και 171 έδρες στις εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου 1964. Η δεδηλωμένη υπέρ του Παπανδρέου ήταν νοπή. Μάλιστα, οι αποστάτες, όχι απλώς αποχώρησαν από την Ένωση Κέντρου, αλλά συνέπραξαν με την ΕΡΕ στον σχηματισμό κυβέρνησης, δηλαδή συνέπραξαν με το κόμμα το οποίο είχε ηττηθεί στις εκλογές του 1964. Στην περίπτωση αυτή διαπράχθηκε αποστασία διότι οι αποστάτες δεν είχαν υπέρ τους καμία δεδηλωμένη κατά την τελευταία εκλογική διαδικασία (Φεβ. 1964), δεν προέκυψε κατά τρόπο αναμφισβήτητο ότι ο λαός ήρε την εντολή / εμπιστοσύνη του στον Παπανδρέου τον οποίο εξέλεξε ως Πρωθυπουργό και δεν προσέφυγαν αμέσως σε έντιμες και ανόθευτες εκλογές για να αποφασίσει ο λαός, αλλά τις καθυστέρησαν μέχρι το 1967. Οι εκλογές τελικά δεν έγιναν διότι εκδηλώθηκε το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1976.
Οι της Νέας Αριστεράς αποχώρησαν από τον ΣΥΡΙΖΑ αμέσως μετά την διενέργεια της πιο πρόσφατης εκλογικής διαδικασίας και ετυμηγορίας του λαού του κόμματος, ήτοι μετά τις εσωκομματικές εκλογές της 17ης και της 24ης Σεπτεμβρίου 2023. Σε αυτήν την εκλογή ο λαός του κόμματος είχε εκφραστεί και είχε δώσει την εντολή / δεδηλωμένη στον Στέφανο Κασσελάκη. Οι της Νέας Αριστεράς αντιτάχθηκαν στην εντολή των μελών του κόμματος, χωρίς μάλιστα να έχουν οι ίδιοι υπέρ τους δεδηλωμένη και χωρίς να προκύπτει κατά τρόπο αναμφισβήτητο ότι ο κόσμος του ΣΥΡΙΖΑ ήρε την εντολή του στον Κασσελάκη. Εδώ φαίνεται ότι πρόκειται περί αποστασίας. Πάντως, μοιάζει να είναι εντιμότερη η στάση αυτή από την στάση εκείνων οι οποίοι παρέμειναν και στην συνέχεια καταπάτησαν κάθε έννοια δημοκρατίας.
Η βούληση του κόσμου του ΣΥΡΙΖΑ δεν έγινε σεβαστή ούτε από την Κεντρική Επιτροπή. Η άρση της εμπιστοσύνης στον εκλεγμένο Πρόεδρο έγινε από στελέχη τα οποία ουδεμία δεδηλωμένη είχαν υπέρ τους και χωρίς να διαπιστωθεί κατά τρόπο αναμφισβήτητο η άρση της εντολής / εμπιστοσύνης των μελών του κόμματος στο πρόσωπό του Κασσελάκη.
Υπήρχε όμως η δυνατότητα διάγνωσης. Το άρθρο 26 παρ. 1 του καταστατικού του ΣΥΡΙΖΑ προβλέπει ότι για σημαντικά θέματα είναι δυνατόν, πριν τη λήψη απόφασης από την ΚΕ να διοργανώνεται διαβούλευση μεταξύ των μελών, ή και των φίλων, του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, με στόχο τη στάθμιση της άποψής τους. Η Κ.Ε. δεν αξιοποίησε την δυνατότητα αυτή για διαβούλευση στην βάση. Δεν προσέφυγαν στην άποψη της κυρίαρχης βάσης. Επομένως, μπορούσε να διαπιστωθεί με τρόπο αναμφισβήτητο εάν ο κόσμος του ΣΥΡΙΖΑ ήρε την εντολή προς τον Κασσελάκη πριν να αποφασιστεί με σκαιό, παράτυπο και αντιδημοκρατικό τρόπο η άρση εμπιστοσύνης.
Κατόπιν τούτου επιβεβλημένη ήταν η προσφυγή στην κυριαρχία του λαού ήτοι των μελών του κόμματος με την διενέργεια έντιμων και ανόθευτων εκλογών. Οι εσωκομματικές εκλογές έγιναν αλλά όχι με έντιμο και ανόθευτο τρόπο καθώς και με αντιδημοκρατικό αποκλεισμό της υποψηφιότητας Κασσελάκη. Τέτοια αντιδημοκρατική μεθόδευση, δηλαδή να προσπαθήσουν να αποκλείσουν τον Παπανδρεου από τις εκλογές, ούτε οι αποστάτες του 1965 δεν τον τόλμησαν. Ουσιαστικά, αποστασία διέπραξαν όσοι οργάνωσαν τις μεθοδεύσεις αυτές κι όχι όσοι έφυγαν καταγγέλοντάς την.
Εκείνοι οι οποίοι αποχώρησαν (Αυλωνίτης, Τζάκρη, Σαρακιώτης, Πούλου, Αποστολάκης κλπ) δεν διέπραξαν αποστασία διότι (α) σεβάστηκαν και υποστήριξαν την εντολή του κυρίαρχου λαού του ΣΥΡΙΖΑ ο οποίος έδωσε την εντολή / δεδηλωμένη υπέρ του Κασσελάκη (β) δεν διαπιστώθηκε κατά τρόπο αναμφισβήτητο ότι τα μέλη του κόμματος ήραν την εντολή / δεδηλωμένη από τον Κασσελάκη (το αντίθετο έγινε) και (γ) δεν έγινε προσφυγή στην κυριαρχία του λαού του ΣΥΡΙΖΑ με έντιμες και ανόθευτες εκλογές.
Λέγουν όσοι παρέμειναν ότι ο λαός έδωσε στον ΣΥΡΙΖΑ την θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Παραβλέπουν όμως ότι στο ενδιάμεσο έγινε ακόμα μία εκλογή. Προσπερνούν, σαν να μην έγιναν, τις εσωκομματικές εκλογές του 2023 στις οποίες εκφράστηκαν κατά κυρίαρχο τρόπο τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ και έδωσαν την εντολή "ΣΥΡΙΖΑ στην αξιωματική αντιπολίτευση με πρόεδρο τον Στέφανο Κασσελάκη". Γιατί παραγνωρίζεται με τέτοια ευκολία (και χυδαιότητα) και αυτή η εντολή του λαού?
Θεσμική χυδαιότητα τα περί "διορισμένων" βουλευτών
Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα κόμμα το οποίο δεν έχει καλή σχέση με τους δημοκρατικούς θεσμούς. Οι δηλώσεις περί διορισμένων βουλευτών που έγιναν με αφορμή την αποχώρηση του Αποστολάκη είναι ντροπιαστικές.
Ο ΣΥΡΙΖΑ εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία αναφέρεται ότι ο Αποστολάκης "τοποθετήθηκε". Ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας φέρεται να τον αποκάλεσε "διορισμένο" βουλευτή. Πρόκεται για ανιστόρητες χοντράδες και όσοι τις λένε το κάνουν χωρίς να καταλαβαίνουν τί λένε. Χωρις πρώτα να υπολογίσουν τον θεσμικό αντίκτυπο των δηλώσεών τους.
Δεν είναι όμως το μόνο τους ατόπημα το γεγονός ότι διαχωρίζουν τους βουλευτές σε Α' και Β' διαλογής. Σε εκλεγμένους και διορισμένους. Σε περισσότερο και λιγότερο βουλευτές. Δεν είναι ότι αντιμετωπίζουν τους βουλευτές ως στοιχεία του πάγιου ενεργητικού των κομμάτων τους. Δεν είναι ότι δεν ξέρουν τί τους γίνεται θεσμικά. Δεν είναι ότι αγνοούν τις Συνταγματικές προβλέψεις από το 1844. Δεν είναι ότι χυδαιολογούν. Είναι πως ακόμα και στον θεσμικό κατήφορο είναι πρόχειροι και ανιστόρητοι. Δεν σκέφτονται πριν μιλήσουν και δεν ανατρέχουν σε ιστορικά προηγούμενα. Στην βιασύνη τους να πλειοδοτήσουν σε δήθεν μαχητικότητα κατά των πρώην συντρόφων τους, επικαλούνται, χωρίς να το ξέρουν, την χούντα.
Το βαρύτερο ατόπημα το έκανε ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος, εκτός του ότι δεν έχει καλή σχέση με την δημοκρατία, δεν έχει σχέση ούτε με την πολιτική ιστορία και εκστομίζει αδικαιολόγητα τραγικές χοντράδες. Δεν τον συμβουλεύει κανείς πριν μιλήσει?
Εάν, όπως φέρεται να είπε, ο Αποστολάκης είναι διορισμένος βουλευτής, τότε ποιος τον διόρισε? Ο ίδιος, βάζοντάς τον στο ψηφοδέλτιο επικρατείας.
Το Σύνταγμα όμως δεν διαχωρίζει τους βουλευτές σε "διορισμένους" και "εκλεγμένους" διότι για το Σύνταγμα δεν νοούνται διορισμένοι βουλευτές. Για κανένα Σύνταγμα, από τότε που ξεκίνησε η Ελλάδα να έχει Σύνταγμα. Όλοι οι βουλευτές είναι ισότιμα μέλη του κοινοβουλίου και δεν διαχωρίζονται σε κατηγορίες. Δεν είναι οι βουλευτές επικρατείας περιορισμένης ευθύνης ή εντολής. Δεν είναι λιγότερο βουλευτές σε σχέση με τους άλλους, τους "κανονικούς".
Ποτέ, κανένα Σύνταγμα, από το 1844 μέχρι και σήμερα δεν αναφέρονταν σε διορισμένους Βουλευτές. Εκτός από ένα: το χουντικό σύνταγμα του 1973!!!
Καλό θα ήταν ο Τσίπρας, ο οποίος νιώθει ότι διορίζει βουλευτές, πριν υπονοήσει ότι υπάρχουν κοινοβουλευτικοί δύο ταχυτήτων, να είχε ανατρέξει πρώτα, όχι απλώς στο άρθρο 54 του Συντάγματος το οποίο ορίζει ότι οι βουλευτές επικρατείας εκλέγονται αλλά στο άρθρο 56 παρ. 1 του χουντικού Συντάγματος.
Αυτό ήταν το μοναδικό Σύνταγμα στην ελληνική πολιτική ιστορία το οποίο προέβλεπε τον διορισμό (κι όχι την εκλογή) βουλευτών, απευθείας από τον δικτάτορα Παπαδόπουλος, ο οποίος θα διόριζε τους 20 από τους 200 βουλευτές, εάν γίνονταν ποτέ εκλογές!!!
Ήταν η μοναδική και η τελευταία φορά στην οποία αναφέρονταν σε Σύνταγμα "διορισμός" βουλευτών. Ποτέ ξανά στην ελληνική πολιτική ιστορία δεν τόλμησε κανείς άλλος, πλην του Παπαδόπουλου, να ισχυριστεί ότι διορίζει Βουλευτές.
Όχι, στον πόλεμο και στην πολιτική αντιπαράθεση δεν επιτρέπονται όλα. Ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα ούτε και τις χοντράδες.
Ακολουθήστε μας στο BlueSky, στο mastodon, στο twitter και στο Facebook
